82. سڀيئي مارگه مت، ڳالهه چون ٿا هڪڙي. (نصيحت، جملو)
ان سٽ جو مطلب هي آهي ته؛ “منھنجو گهر مڙني ملڪن لاءِ پرارٿنا جو گهر بڻجي.” دنيا جي اندر جدا جدا جاتيون رهندڙ آهن. هر هڪ جاتي پنھنجي پنھنجي عقيدي ۽ وشواس انوسار هلي ٿي. دنيا جون جدا جدا جاتيون جدا جدا ڌرمن ۽ مذهبن ۾ وشواس رکن ٿيون. هر ڪا جاتي پنھنجي پنھنجي ڌرم جي پوئلڳ آهي. انسان ڪوتاهه سمجهه کان ڪم وٺي، ڌرم يا مذهب جي ويچار ڌارا کي ڏاڍو محدود بڻائي ڇڏيو آهي. ڌرم، ايشور نه آهي. ايشور کي پائڻ جو هڪ وسيلو آهي. جيڪو انسان کي صحيح نموني هلڻ جي واٽ ڏيکاري ٿو. ڌارمڪ يا مذهبي ويڇا، انسان خود ئي پئدا ڪيا آهن. ڪھڙو به ڌرمي ڪتاب پڙهون (گيتا بائيبل يا قرآن شريف) يا ڪھڙي به مھاپرش جي جيون پڙهون (ڀڳوان حرستن، حضرت محمد يا يسوع مسيح) ته اسان کي هڪ ئي ڳالهه نظر ايندي؛ سڀني اها تات تنواري آهي ته مڙني انسانن ۾ ايشور جو نور سمايل آهي. سڀ انسان، هڪ ئي ايشور جا خلقيل آهن. انسان ذات جي شيوا ۾ ئي، ايشور جي بندگي سمايل آهي. ڪنھن به پراڻيءَ کي رنجائڻ نه گهرجي. دين-دکين جي شيوا ڪرڻ گهرجي. پرڀو انھن تي ئي راضي ٿئي ٿو، جيڪي سندس پيدا ٿيل پراڻين سان پيار ڪن ٿا.
جنھن کي هندو ايشور ٿا ڪوٺين، مسلمان ان کي خدا تعالى سڏن ٿا ۽ ڪرستان ان کي God چوي ٿو. جنھن کي اسين هندو ڌرم چئون ٿا، ڪرستان ان کي Religion ڪوٺي ٿو. مسلمان ان کي اسلام سڏي ٿو. رڳو نالا جدا جدا آهن.
سري رام ڪرشن پرمھنس چيو آهي ته؛ “جنھن کي اسين هندو ‘جل’ چئون ٿا. مسلمان ان کي ‘پاڻي’ ٿا سڏين ۽ ڪرستان ان کي ‘Water’ ٿا ڪوٺين. ڀاشا جي خيال کان نالا جدا جدا آهن. جڏھن ته سڀني انسانن ۾ هڪ ئي ۽ ساڳيو ئي سائين وسي ٿو. ڪوي دلگير به چيو آهي؛
سڀ ۾ سائين ٿو وسي، سائينءَ ۾ سنسار،
سو پائيندو ڪيئن پرين؟ جيڪو جو کان ڌار؟
ڌارمڪ ۽ مذهبي ويڇن جون ديوارون، اسان انسانن ئي هٿرادو نموني کڙيون ڪيون آھن. جنھن سبب هڪ جاتي ٻي جاتيءَ کان نفرت ڪري ٿي. پاڻ کي ٻي جاتيءَ کان وڌيڪ اتم ۽ سريشٺ سمجهي ٿي. دراصل اتم ۽ سريشٺ اهو ئي انسان يا جاتي آهي، جيڪا سڀني ڌرمن جي ماڻھن جو آدر ڪري ٿي. کين برابر سمجهي ٿي. کين هڪ ئي ايشور جا سنتان سمجهي ٿي. رهڻي ڪھڻي، هر هڪ انسان کي، جدا جدا ڌرم يا مذهب جو پوئلڳ بڻائي ٿي.
رهڻي ڪھڻي، خواهه سماجڪ ريتون رسمون، اسان انسانن پنھنجي سک ۽ سھنج لاءِ پيدا ڪيون آهن. ان جو مطلب اهو ناهي ته اسين پاڻ کي مٿي ۽ ٻئي کي گهٽ سمجھون. مڙني ڌرمن جي سکيائن جو سار ساڳيو آهي. سڀئي ڌرم ساڳي ٻولي ٻولين ٿا. ڌرم يا مذهب جي نالي تي وڙهڻ، سياڻپ ڪونھي. اسان کي گهرجي ته مڙني ڌرمن ۽ مذهبن جو آدر ڪريون. انسانيت ئي، وڏي ۾ وڏو ڌرم آهي. سوامي وويڪانند جو چوڻ آهي ته؛ “مان ان ڌرم کي سچو ڌرم سمجهان ٿو، جيڪو ڌرم بکئي انسان جي بک مٽائي سگهي ٿو.” ان ڪري ان چوڻ ۾ ذرو به وڌاءُ نه ٿيندو ته؛ سڀئي ڌرم هڪڙي ۽ ساڳي راهه ڏسين ٿا. اها راهه آهي؛ انسان ذات جي سيوا.
سيوا ڪريون ۽ سڀني انسانن کي سمجهون. اها ئي پرڀوءَ کي پائڻ جي، سچي پچي واٽ آهي.
حاصل مطلب: ڌرم ڪھڙو به هجي پر هر هڪ ڌرم ساڳي تند تنواري ٿو. سچ ڳالھائڻ، نيڪ ڪرم ڪرڻ، دکين ۽ بکين جي سيوا ڪرڻ، سڀني جو آدر ڪرڻ ۽ ڪوڙ پاکنڊ کان پاسيرو رهڻ. مڙني ڌرمن جي سکيائن جو سار آهي.