مائيڪل وٽزل Michael Witzel
جرمن آرڪيالاجسٽ مائيڪل وٽزل هارورڊ يونيورسٽي ۾ سنسڪرت جو پروفيسر آهي. سندس جنم 18 جولاءِ 1943ع ۾ پولينڊ جي شهر اسڪويبس ۾ ٿيو. پاڻ انڊيا جي قديم تاريخ، تهذيب ۽ ٻولين بابت تحقيق ۾ خاص دلچسپي رکندڙ آهي. وٽزل 1965ع کان 1971ع تائين انڊيا جي تهذيب ۽ ثقافت بابت جرمني ۾ تعليم حاصل ڪئي. جنهن بعد پاڻ هتان جي ٻولين ۽ قديم لکتن بابت کوجنا جو ڪم شروع ڪيو. وٽزل ويدڪ سنسڪرت جي مختلف لهجن سميت انڊيا جي تاريخ، ويدڪ مذهب ۽ برصغير جي قديم ٻولين ۽ لکتن تي تحقيق ڪري رهيو آهي. پاڻ هارورڊ يونيورسٽي جي ويدڪ اسٽيڊيز بابت اليڪٽرانڪ جرنل جو ايڊيٽر انچيف به آهي. وٽزل 1972ع کان برصغير جي پراڻين لکتن ۽ ويدن بابت تحقيق ڪري رهيو آهي. پاڻ رگ ويد جو جرمن ٻولي ۾ به ترجمو ڪيو آهي. هن قديم انڊيا، ويدن ۽ مهاڀارت بابت ڪيترائي ڪتاب ۽ مقالا تحرير ڪيا آهن.
وٽزل 2004ع ۾ سنڌو سڀيتا جي لکت بابت اهو سوال اٿاريو ته موهن جو دڙو ۽ سنڌو ماٿري جي ٻين ماڳن تان ملندڙ تحريرون لکت به آهن يا فقط ڪي مذهبي نشانيون آهن. وٽزل ۽ سندس ساٿين فارمر ۽ اسپروٽ سنڌو لکت تي ڪنهن ٻولي جي لپي هجڻ بدران محض مذهبي نشانيون هجڻ وارو سوال اٿاري هڪ نئون بحث ڇيڙي ڇڏيو. جنهن جي جواب ۾ سنڌو لکت تي ورهين کان ڪم ڪندڙ ماهرن آسڪو پرپولا، مهاديون، راجيش رائو نه فقط ان جو دليلن سان رد پيش ڪيو، پر قديم سنڌو سڀيتا جي لکت کي پڙهڻ لاءِ پنهنجون ڪوششون وڌيڪ تيز ڪري ڇڏيون. وٽزل تي نه فقط سنڌو لکت کي ڪنهن ٻولي جي لکت تسليم ڪرڻ کان انڪار تي شديد تنقيد ٿي پر مٿس اهو به الزام لڳندو رهيو ته پاڻ هندو ڌرم سان نفرت ڪندڙ ماهر آهي. جنهن ڪري سندس تحقيق کي غير جانبدار قرار ڏئي نه ٿو سگهجي. مٿس اهو به الزام لڳندو رهيو آهي ته هو جرمن نسل پرستي ۾ مبتلا هجڻ سبب آرين جي سنڌو ماٿري تي حملي واري تصور جو وڏو حامي رهيو آهي.
ڪتاب ۽ مقالا
• The Collapse of the Indus-Script Thesis: The Myth of a Literate Harappan Civilization by Steve Farmer, Richard Sproat, and Michael Witzel EJVS 11-2 (Dec. 13, 2005) pdf:
http://www.ejvs.laurasianacademy.com/issues.html, http://www.people.fas.harvard.edu/~witzel/fsw2.pdf
Discussion in SCIENCE MAGAZINE 306, Dec. 17., 2004, 2026-2029
• Central Asian Roots and Acculturation in South Asia: Linguistic and Archaeological Evidence from Western Central Asia, the Hindukush and Northwestern South Asia for Early Indo-Aryan Language and Religion. In: T. Osada (ed.) Linguistics, Archaeology and the Human Past. Kyoto : Indus
Project, Research Institute for Humanity and Nature 2004, 87-211
• The Origins of the World's Mythologies, Oxford 2012.
• Early Indian History: Linguistic and Textual Parameters. in: Language,
Material Culture and ethnicity. The Indo-Aryans of Ancient South Asia, ed. G. Erdosy, (Indian Philology and South Asian Studies, ed. Albrecht Wezler and Michael Witzel, Vol. 1) Berlin/New York (de Gruyter) 1995, 85-125
• Early Sanskritization. Electronic Journal of Vedic Studies (EJVS), vol. 1, 4, Dec. 1995
• Classical Studies and Indology. In: H. Nakatani (ed.) Reconstitution of Classical Studies. Special Issue : A Report on the First Symposium towards a Reconstitution of Classical Studies, No. 3. 3/11/ Heisei 11 /[1999]: 16-36
• Aryan and non-Aryan Names in Vedic India. Data for the linguistic situation, c. 1900-500 B.C. in : J. Bronkhorst & M. Deshpande (eds.), Aryans and Non-Non-Aryans, Evidence, Interpretation and Ideology. Cambridge (Harvard Oriental Series, Opera Minora 3). 1999, 337-404.
• The Home of the Aryans. Anusantatyai. Fs. für Johanna Narten zum 70.
Geburtstag, ed. A. Hintze & E. Tichy. (Münchener Studien zur Sprachwissenschaft, Beihefte NF 19) Dettelbach: J.H. Roell 2000, 283-338
• Autochthonous Aryans? The Evidence from Old Indian and Iranian Texts.
EJVS 7-3 May 25, 2001.
• Possehl, G. and M. Witzel. Vedic. In: P.N. Peregrine and M. Ember, eds.,
Encyclopedia of Prehistory, Volume 8: South and Southwest Asia. Published in conjunction with the Human Relations Area Files at Yale University. Kluwer, Academic/Plenum Publishers, New York New York 2003: 391-396.
• Early Linguistic Realationships between Central Asia and South Asia.
Tsushin, Tokyo Gaikokugo Daigaku, 112, 2004, 74-75