شيخ اياز جا ڏيڍ سٽا
ڪجھه ڏيڍ سِٽن جي پهرين پد ۽ ٻي سِٽ ۾، اياز قافين سان گڏ سهڻا ۽ مترنم رديف به استعمال ڪيا آهن، جيڪي سِٽاءَ ۾ ويتر چڱي رنگيني ۽ رواني پيدا ڪن ٿا. توڙي جو غزل، وائي ۽ گيت وانگر هيءَ ڳائڻ جي صنف نه آهي، پر هِن ۾ آوازن ۽ ردم جي اهڙي رواني آهي، جو ان کي ڳائي به سگھجي ٿو.
شيخ اياز جو ’ڏيڍ سِٽن‘ جو هڪ مڪمل مجموعو، ’ننڊ وليون‘ جي نالي سان ڇَپيل آهي، جنهن ۾ هو ان جي فني بيهڪ ۽ فڪري ڪيفيت جي مختلف پهلوئن جو ذڪر ڪندي لکي ٿو: ”مون هي ڪتاب (بيماري جي بستري تان) اڌ رات جو ننڊ مان اُٿي هڪ نيم شعوري ڪيفيت ۾ لکيو آهي... هي سڀ جاڳ ــ سپنا منهنجي من ۾ هڪ سرئيليسٽ شاعر وانگر آيا آهن.... منهنجي هن ڪتاب ۾ حقيقت نگاري به آهي، ته سرئيلزم به آهي. سرئيلزم، ڊاليءَ جي موت سان مري نه وئي آهي، پر دنيا ۾ وري ڪنهن وقت اُڀري ايندي ۽ خواب ۽ حقيقت هڪ اڪائي وانگر ٿي ويندو. حقيقت مري ويندي آهي، پر خواب نه مرندا آهن... شاعري جنهن جو بنياد خواب آهن، امر هوندي آهي... ڪجھه (ڏيڍ سٽا) مفعول مفاعيلن، فاعلن مفاعيلن، ڪجھه مفعول فاعلاتن جي وزن تي آهن ۽ ٿورا ماترائن جي حساب سان لکيا ويا آهن“ (47).
ٻين شعري صنفن وانگر هن صنف ۾ پڻ اياز پنهنجي ڏات۽ ڏانوَ جا خوب واهڙ وَهايا آهن. هن جي ڏيڍ سٽن ۾ خاص طور تي سندس داخلي ڪيفيتن جو عڪس ۽ احساس انوکي رنگن ۾ ملي ٿو.