3. لمسياتي يا ڇُهائي عڪسَ (Tactile Images)
”ڇُهڻ جو حواس اسان کي ڪنهن شيءِ جي ٿڌي، گرم، نرم، سخت، کهري ۽ لسي هجڻ جي خبر چار ڏئي ٿو. جيڪڏهن شاعراڻو عڪس انهن احساسن کي ٻيهر پيدا ڪري، ته اهو ڇُهڻ جو عڪس چئبو“(57).ڇُهائي عڪس جي وڏي خوبي اها آهي، ته ان جو احساس ۽ تاثر ايترو اثرائتو هوندو آهي، جو ان جي پيشڪش سان دل جي لونءَ لونءَ به ڪانڊارجندي محسوس ٿيندي آهي. شيخ اياز انتهائي حساس ۽ بيدار ــ حِس شاعر آهي. هن جي شاعريءَ ۾ اهي سموريون ڪيفيتون ملن ٿيون، جيڪي ماڻهوءَ جي دل ۽ دماغ کي ڇُهي، ان جي اندر ۾ انوکي محسوسات جو سمنڊ مؤجزن ڪن ٿيون.
اياز جي ڇُهائي عڪسن ۾ اظهار جي اهڙي ته چِٽائي آهي، جو انهن کي پڙهڻ سان من ۾ لمسياتي ڪيفيت بيدار ٿي پوي ٿي. خاص ڪري سندس رومانوي احساسن وارا عڪس ته ايترا اثرائتا آهن، جو انهن کي پَسي ۽ پائي من ’مي رقصم‘ بڻجي پوي ٿو. اياز جا هيٺيان بيت پڙهو ۽ انهن ۾ پيار جي ڇُهائي احساس کي محسوس ڪيو:
ٻـــــانـهـن مــــٿـــان چـــپـــڙا، بــازو بـنـد لُــــڏن،
ڳچيءَ ۾ ڳراٽڙيون، ڳل پٽ ڪارون ڪن،
ٽـمـي نـور نـهـن، هــٿ چـمـيـنـدي مُـنـڌ جـا.
(ص75)
ٻانهنَ مَروڙين ٿو ميان!چوڙيون ٿيون ڇِمڪن،
متان ڪچيون ڪَنگڻيون، ٽُٽي ساک ڏين،
سُڀان لوڪ چَوَن، سسئيءَ ڪُرُّ لڄايو!
(ص116)
پنهنجا هٿ ته جھل، منهنجو جيءُ جُھري پيو،
اُڀـري ٿـي هـر انـگ مـان، وڄ جـيـان ڪـا ول،
ڀــــور ٿــئـي اڄ ڀـــل، آءٌ اَســاهـــي ســـانــــــورا!
(ص126)
تو ڦيريندي هٿڙا، لُنءَ لُنءَ ڪڍي لاٽَ،
جهوري وڌو جيءَ کي، منهنجي اَڱن آٽ،
مٿان وَسي ماٽ، ڀورِ ڏٺو مون ڀاڪرين.
(ص127)ــ (ڪپرٿوڪن ڪري)
ٻکن ۾ ويڙهيل ٻه محبت ڪندڙ وجود، جن کي پيار جي اَڻ جھل جذبن ڪجھه ساعتن لاءِ هڪ وجود بڻائي ڇڏيو آهي. ٻانهن مٿان گرم ۽ پياسا چپ، بازو بند لُڏڻ جو ڇُهاءُ، ڳچيءَ ڳراٽيون، پَٽَ جھڙي ريشمي ڳلن تي مضطرب آڱرين جا ڇُهاءَ ۽ مُنڌ جي نازڪ هٿن کي چمڻ جو منظر، هڪ طرف اندر ۾ ڪيترين ئي جمالياتي ڪيفيتن کي جنم ڏئي ٿو، ته ٻي طرف انيڪ ڇُهائي عڪسن جو احساس من ۾ ڪتڪتايون پيدا ڪري ڇڏي ٿو. ساڳيءَ ريت ٻي بيت ۾ پڻ مختلف قسم جا ڇُهائي عڪس پنهنجي پوري جمالياتي تاثريت سان موجود ملن ٿا.
شيخ اياز پنهنجي شاعريءَ ۾، فني ۽ تخليقي ذريعن سان مختلف حواسي عڪس پيدا ڪرڻ ۾ پڻ مهارت رکي ٿو. هيٺئين بيت ۾ هن ڪهڙي نه ڪمال ڪاريگري سان هڪ ئي وقت ٿڌي ۽ گرم، سخت، چُڀندڙ ۽ کهراڻ جي تاثر واري عڪسن کي پيش ڪيو آهي!
وس وس اتر اُٻَ، وس وس، وس وس مينهڙا
اچ اچ، اچ اچ وڏڦـــــڙا، ڀــــر ڀــــر کــــــارا کُـــــٻَ!
تــنـهـنـجــي لاءِ اُتــــاولا، ٿــــر جــــا ٿــــوهـــــر ٿُـــٻَ
ڪـارونـجھــر جـــا ڪُــٻَ، ورســائج وڻڪار سان.
(وڄون وسڻ آئيون، ص74)
مٿين سِٽن ۾،’اتر اُٻَ‘ جا لفظ استعمال ڪري، اياز سخت گرمي ۽ جھولي جي احساس کي اُڀاريو آهي. اُٻَ ڪاڙهيندڙ ۽ ٻوساٽيل هجڻ ڪري گُھٽيندڙ هوندي آهي. ’اُٻَ‘ لفظ ٻُڌڻ سان ئي ڄڻ ته ٻوسٽ جو احساس ٿو ٿئي، پر مٿان ’وس وس مينهڙا‘ ۽ ’ورسائج وڻڪار‘ جا لفظ ٿڌاڻ، ڇانوري، فرحت ۽ سڪون جا تاثر کڻي اچن ٿا. اهڙيءَ ريت ٿوهر جو وڻ ڪَنڊائون هجڻ ڪري، چُڀڻ ۽ ايذاءَ جو احساس پيش ڪري ٿو. ڪارونجھر پٿريلو ۽ سخت آهي، جنهن ڪري اهو کهراڻ جو تاثر ڏئي ٿو.