استعارو (Metaphor)
استعاري جي لغوي معنى اُڌارو وٺڻ ۽ اصطلاحي مفهوم ۾ اهو لفظ آهي، جيڪو اشاري، رمز، ڪنايي يا ڳُجھي معنى ۾ استعمال ٿي، حقيقي ۽ مجازي معنائن ۾ تشبيھه جو لاڳاپو قائم رکي، تنهن کي استعارو چئجي ٿو. ”استعاري ۽ تشبيھه ۾ اهو فرق آهي، ته تشبيھه ۾ هڪ شيءِ جي ٻي شيءِ سان ڀيٽ هوندي آهي، پر استعاري ۾ حرف تشبيھه ڪم نه ايندو آهي“ (26). مثال:
منهنجو پرين چوڏهينءَ جو چنڊ آهي. (استعارو)
منهنجو پرين چوڏهينءَ جي چنڊ جهڙو آهي. (تشبيهه)
استعارو اياز جي شاعريءَ جو نه فقط اهم جُز آهي، پر سندس سموري تخليقي ۽ فني اظهار جو اهڙو خاص عنصر آهي، جنهن جي بنياد تي هن پنهنجي شاعريءَ ۾ انيڪ نيون ندرتون ۽ حُسناڪيون پيدا ڪيون آهن.
تون ئي منهنجي شاعري، تون ئي منهنجي پريت،
تون جـا گونـجين گيتِ، تــو ڪــئن گـيت ٻُـڌائـيان؟
ٻـــانـهون گُــلن ٽـاريون، ڳـچيءَ ۾ پــائـي،
ڇاتيءَ سان لائي، مون ۾ ڇُپيا سپرين!
(ص13)
هـــو جــو چنـڊ ڳــٽول، آيــو مَـنَـھه جــي مــٿــان،
تون به ته اهڙو ڦول، ڪرمين آهين ڪامڻي!
(ص33) ــ (جھڙ نيڻان نه لهي)
آهي اڳ وانگر اڃا مون ۾ تنهنجي گونجَ،
او پرديسي ڪونجَ! اڄ تون ڪهڙي پار تي؟
بَتي وِسائي، توسان گهر روش ڪيان!
توکي ڳرَ لائي، واريان ساريءَ سوچ کي!
(ص42)
ڀنا رات گلابَ ڀنڀرڪي جو ڀونءِ تي،
جن لَيءِ اوسيئڙو ڪيو روئي رات ربابَ،
خوشبو ڏئي خوابَ، پوئين پهر ٽڙي پيا.
(ص72)
هيءَ جا منهنجي جندڙي ڪوئي جهونو گهرُ،
اڃان جنهن آڳُرُ، چمڪي پيو چنڊَ سان!
(ص74) ــ (اُڀر چنڊ پَس پرين)
مٿين بيتن ۾ اياز استعاراتي طور پرينءَ کي گيت ۽ گونج، ٻانهن کي گلن ٽاريون، چنڊ کي ڳٽول، جندڙيءَ کي جهونو گهر، محبوب کي سندر ڦول، ڪونج ۽ روشني ڪوٺيو آهي، جيڪو ايترو فطري ۽ اصلي ٿو لڳي، جو شعر پڙهندي هڪ پل لاءِ به اهو احساس نه ٿو ٿئي، ته اهي ڪي شاعر جا استعاراتي احساس آهن، پر ائين ٿو محسوس ٿئي، ته اهي اصلي ۽ مجسم صداقتون آهن. پرين چاھ به آ ته چين به آ، گيت به آ، ته ان جي گونج به آ. ان جي اچڻ سان نه رڳو سارو گهر منور ٿي وڃي ٿو، پر اندر جا چارئي طبق پڻ روشن ٿي پون ٿا.
پيار ۽ محبت جا سُرورَ ئي اهڙا هوندا آهن، جو ٻانهن جون گلن ٽاريون جڏهن ڳچيءَ ۾ پونديون آهن، تڏهن سيني سان لڳل سپرين ئي سڀني اوصافين سهڻو ۽ ڪائنات جو اهو حسين گل ڀاسندو آهي، جنهن جي حُسن ۽ حصار ۾ سموريون سڳنڌون ۽ سُندرتائون سميٽيل محسوس ٿينديون آهن.