4. تجنيس مڪرّر
هن تجنيس جو تعلق ڪلام ۾ لفظن ۾ اکرن جي گھٽ وڌائيءَ سان آهي. يعني شعر جي پڇاڙيءَ ۾ ايندڙ ٻه هم جنس يا هم آواز لفظ اهڙا هجن، جن جو اڳيون يا پويون اکر تبديل ٿي سِٽ جي سٽاءَ ۾ رواني ۽ اظهار جي رنگينيءَ کي جنم ڏئي، ته اهڙي لفظي ترتيب کي ’تجنيس مڪرّر‘ چئبو. مثال : ’پيار يار‘، ’اجائي جائي‘ وغيره.
هيءَ تجنيس شاعريءَ ۾ مُشڪل ۽ گھڻ مشقي تجربي ۽ تخليقيت جي گهُرجائو ضرور آهي، پر جنهن شاعر کي ٻوليءَ تي جهجهي دسترس آهي ۽ هو اکرن ۽ شُبدن ۾ احساسن ۽ ڪيفيتن جي اَرٽ اُڻڻ کان آشنا آهي، اهو هن وکر کي پنهنجي شاعريءَ ۾ وَرتائي ۽ ڀرپور ترنم تَخليق ڪري سگهي ٿو. بلاشبه اها خوبي اياز ۾ آهي ۽ هن پنهنجي شاعريءَ ۾ اهڙيون ڪيئي ورجيسون واپرائي، اُن کي موهيندڙ ۽ متاثر ڪندڙ بڻايو آهي.
سورٺ روُپَ اَنُوپَ، سهسين سانگ سُهاڳَ جا،
سورٺ! تنهنجي روپَ، مايا اَرٿُ پِرائيو.
جهَرڪَن پيا جهانءِ ۾، تو تي هيرن هارَ،
اهڙو چِمڪو چنڊ کي ناهي سڀُّ ڄمارَ،
توئي منهنجا يارَ، هيرنکيهيرو ڪيو.
(ص76)
سورٺ! ڇا هئن اوچتو، اُڀري ٿو آوازُ؟
ڄرَ ۾ ڄرڪي ٿو پوي، صدين کان پو سازُ،
اڳُ اهڙو اعجازُ، مون نه ڏٺو ڪنهن منگتي!
(ص82)
پکين پر ڄرڪي پيا، ڀنڀٽ ٿيا بَڙَ،
وڻ وڻ جي آلاپ سان، جرَ ۾ جَرڪي جَڙَ،
سارا تڙ اَوتڙ، چمڪيا چوڏينهن چنڊ جان.
(ص83)
جئن پاڻيءَ تي ڪانئرو، تِرڇو جهِو تيرُ،
منهنجو ساهه سريرُ، تو اِئن جهپيو جهَپَّ سان.
(ص95)
جُهڙُ ڦُڙُ جھورَ جهڪورَ، جوڀن آگمَ ڏينهڙا،
جر ٿر بوندون بود ۾، من ۾ نچن مورَ،
اکيون ڪڪرَ ڪورَ، سارنگ سِرجن ساهه ۾.
(ص103)
پنهونءَ بنا پَنڌَ، ڪيچي ڪيچن وانگيان،
سي مون ساڻا سَنڌَ، آري جن اَمر ڪيو.
(ص119) ــ (ڪپر ٿو ڪُن ڪري)