شيخ اياز جي ڏيڍ سِٽن ۾ فني ۽ فڪري جمال
شيخ اياز جا ڏيڍ سِٽا، فني طور تي عروض ۽ ڇند جو سُندر ميل آهن ۽ فڪري لحاظ سان انهن ۾ ڪٿي يادن جا چِٽا ۽ دنڌلا عڪس آهن، ته ڪٿي فطري منظرن جي موهيندڙ چٽسالي آهي. شاعراڻيون ڪيفيتون ۽ مصوراڻا رنگ آهن، جن سان اياز پنهنجن ڏيڍ سٽن جو ڪئنواس سجايو آهي.
ڪلهه ٻَکِ اسان ٻيئي،
ٿا انب لُڏن وڻ ۾، تون ياد اچين پيئي!
(ص27)
اڄ سرد هوا آهي،
ٿي باھ ٻري ڀرسان ۽ پيار جدا آهي!
(ص29)
تون آءُ بنا اُلڪي،
آڪاس وَسايو آ اڄ رات ستارن کي!
(ص31)
ڪيڏانهن پئي ڪاهين؟
جيئن باک ڦُٽي ٽانگر تون ائين ٽِڙي آهين!
(ص34)
تون ياد پئي آئينءَ،
هي عمر نديءَ وانگر، تون مينهن جيان ڇانئينءَ!
(ص39) ــ (ننڊ وليون)
شيخ اياز جي ڪجهه ڏيڍ سٽن ۾، ’ننڊ ۽ جاڳ‘ جون مِليل جُليل ڪيفيتون به ملن ٿيون، جن ۾ فرانس جي سرئيليسٽ مصور ڊالي (Dali) جي ’جاڳ ــ سپنن‘ جھڙي رنگيني به آهي، ته اپالونيئر ۽ آندري بريتون جي علامت نگاري، حقيقت نگاري ۽ تجريديت جو حُسن به جهلڪندو محسوس ٿئي ٿو. هو خود پنهنجن اهڙن ڏيڍ سٽن کي ’گھٽائن ۾ گھيريل‘، پر ’چِٽي چنڊ‘ سان تعبير ڪري ٿو.
هي ڏيڍ سٽا آهن،
جئن چنڊ گھٽائن ۾، هي ائين چِٽا آهن!
(ص81)
آ ننڊ به مڌ ماتي،
ڄڻ ٿيڙ پئي کائي، تو لاءِ وجھي جھاتي!
(ص35)
چوندين ته رباب آهي،
ٿو آءٌ سُنگھان خوشبو، مون لاءِ ته گلاب آهي!
(ص83)
هي سمنڊ اَجھاڳ آهي،
جنهن لهر مٿان آهين، سا لهر ته ماڳ آهي!
(ص95)
آ پار پُڳي ٻيڙي،
ڪوئي ته پتڻ تي آ، يا آهي رُڳي ٻيڙي!
(ص100)
ڇا روءِ زمين آهين؟
ڪٿ ناھ مڪان اهڙو، جت تون مَڪين آهين!
(ص102) ــ (ننڊ وليون)
ان کان علاوه اياز هن ڏيڍ سٽن جي مختصر صنف ۾، هجومن ۾ هيکلائي ۽ هيکلائي ۾ هجومن جھڙي ڪيترين ئي ڪيفيتن جا عڪس اوتيا آهن، جن کي نه رڳو پنهنجي فڪري ۽ فنڪارانا سونهن آهي، پر اهي ڪوزي ۾ سمنڊ سمائڻ جو انوکو احساس به پيش ڪن ٿا.
ڇا لاءِ جدا آهين؟
اي عشق ڀلي آئين، تون ئي ته خدا آهين!
(ص47)
ڇا جيءُ جھميلو آ،
هي شهر وڏو آهي، ماڻهو ته اڪيلو آ.
(ص63)
هي شهر ته ٻيلو آ،
ڪيڏا نه مِرون آهن، انسان اڪيلو آ!
جنهن وقت ويون ڪونجون،
اي روھ سندءِ راتيون، ڪيڏو نه پئي گونجيون!
(ص68) ــ (ننڊ وليون)
شيخ اياز جي ڏيڍ سٽن ۾ اظهار جي رنگيني، خيال جي بي ساخته اُڇل ۽ ان ۾ موجود آبشار ڌارا جهڙي رواني ۽ ردم پڻ ڌيان ڇڪائيندڙ آهي.