چالاڪ ڀاءُ
هڪ ڏينھن تانڪورو گهر جي پٺيان اڱڻ ۾ پاڻي گرم ڪري رهيو هو، جڏهن پاڻي ٽھڪڻ لڳو تہ هن ڏٺو تہ سندس وڏو ڀاءُ تومونوري سامھون کان سندس گهر اچي رهيو آهي، هن يڪدم ٽھڪندڙ پاڻيءَ جو ديڳڙو کنيو ۽ گهر جي اڳئين حصي ۾ ڇٻر تي اچي ويٺو. جڏهن تومونوري گهر ۾ اندر داخل ٿيو تہ هن ڏٺو تہ ٽانڪورو ديڳڙي اڳيان ويٺو آهي. جڏهن هن ڏٺو تہ بنا باھہ جي ديڳڙيءَ ۾ پاڻي ٽھڪي رهيو آهي تہ هن کي ڏاڍو تعجب لڳو. هن ٽانڪورو کان پڇيو:
”بنا باھہ جي پاڻي ڪيئن ٽھڪي رهيو آهي؟ مون کي تہ ديڳڙي هيٺان ڪا بہ باھہ نظر نہ پئي اچي.“
چالاڪ ڀاءُ ٽانڪورو اهو ئي سوچي رهيو هو تہ هن جو بيوقوف ڀاءُ تومونوري اهو ئي سوال پڇندو. هن اهڙي نموني سان جواب ڏنو ڄڻ اها ڪا عام ڳالھہ هجي: ”هي تہ ڪجهہ ناهي. هي ديڳڙو در اصل جادوءَ جو ديڳڙو آهي. جيڪو مون هڪ هاريءَ کان ڪالھہ خريد ڪيو آهي. ان جي اندر ڪجهہ رمل آهي، جنھن جي زور تي باھہ بنا پاڻي ڪوسوٿيو وڃي.“
عقل جو سادو هجڻ ڪري تومونوري پنھنجي ڀاءُ جي ڳالھہ تي وسھجي ويو ۽ جيئن تہ هن کي اهو ديڳڙو وڻي ويو هو سو کيسي مان ڏھہ سونا سڪا ڪڍي تانڪورو کي اهو ديڳڙو وڪڻڻ لاءِ ڏنا. ننڍي ڀاءُ تہ اهو ئي چاهيو تہ ڪنھن نموني سان ٻہ چار سونا سڪا ملي وڃن تہ ڪجهہ ڏينھن وقت سٺو گذري وڃي ۽ هتي تہ يڪا سارا ڏھہ سڪا ملي رهيا هئا. آخر هن ٿوري دير نہ نہ ڪري ديڳڙو پنھنجي وڏي ڀاءُ کي وڪڻي ڏنو.
تومونوري ديڳڙو حاصل ڪري بيحد خوش ٿيو ۽ سڌو گهر ڏي موٽيو. گهر پھچي هن دڳيڙي کي چڱيءَ طرح ملي صاف ڪري پاڻيءَ سان ڀريو ۽ پوءِ باھہ ٻارڻ بنا اهو ديڳڙو چلھہ تي رکيو. ڪلاڪ گذري ويا پر پاڻي ڪوسو نہ ٿيو سو نہ ٿيو. ٽھڪڻ اپڙڻ تہ ٿي پوءِ جي ڳالھه. هن کي ڏاڍو فڪر ٿي پيو تہ پاڻي ڇو نٿو گرم ٿئي. هن پنھنجي ڀاءُ جي گهر پنھنجين اکين سان ڏٺو تہ بنا باه جي پاڻي ٽھڪڻ لڳو هو ۽ هاڻ پنھنجي گهر هن ائين ئي ڪيو هو جيئن ننڍي ڀاءُ ٻڌايو هوس. اڌ ڏينھن گذرڻ بعد بہ جڏهن هن ڏٺو تہ پاڻي گرم نہ پيو ٿئي تہ هن کي ڏاڍي باھہ لڳي ۽ سمجهي ويو تہ پڪ سندس ننڍي ڀاءُ تانڪوروءَ هن کي بيوقوف بڻايو آهي. هو ان ئي وقت ديڳڙي سميت پنھنجي ڀاءُ جي گهر پھتو.
”سچ سچ ٻڌاءِ تہ منھنجي گهر هن جادوئي ديڳڙي ۾ پاڻي ڇو نٿو ڪوسو ٿئي جڏهن تہ تنھنجي گهر بنا باھہ جي پاڻي ٽھڪڻ لڳو هو.“
چالاڪ ۽ مڪار هجڻ ڪري تانڪورو اڳھين جهيڙي لاءِ تيار هو. هن کي پڪ هئي تہ سندس سادڙو ڀاءُ ضرور ان قسم جو سوال اچي ڪندو. سو هن اڳواٽ ئي ان لاءِ جواب ٺاهي رکيو هو. هن تومونوريءَ کي چيو:
”بس آئون سمجهي ويس. منھنجي خيال ۾ هن ديڳڙي کي تو پڪ مَلي صاف ڪيو هوندو، جنھن ڪري ان تي لڳل سمورو جادوئي پائوڊر لھي ويو هوندو. اهوئي سبب آهي جو تنھنجي گهر پاڻي گرم نہ ٿيو. نہ تہ هن ديڳڙي جي جادوءَجي هجڻ ۾ تہ ڪو شڪ ناهي. تو پاڻ ڏٺو تہ منھنجي گهر ان ديڳڙي ۾ پاڻي ٽھڪي رهيو هو.“
تومونوريءَ قبول ڪيو تہ هن واقعي ديڳڙي کي کرڙي کرڙي صاف ڪيو هو. هو پنھنجو ئي ڏوھہ سمجهي چپڙي ڪري اچي گهران نڪتو ۽ پنھنجو پاڻ کي پٽون پاراتا ڏيندو رهيو تہ مون ڇو ديڳڙي کي ڌوتو.
ڪجهہ مھنن بعد ٽانڪورو وري هٿين خالي ڦڪڙ ٿي ويو ۽ ڀاءُ مان پئسا ڪڍڻ لاءِ اٽڪلون سٽڪلون سوچڻ لڳو. هن هڪ ڏٻرو مرضيل قسم جو گهوڙو ۽ ڪجهہ سونھري رنگ جا بال خريد ڪيا. هن اهي بال گهوڙي جي آس پاس پکيڙي ڇڏيا ۽ پنھنجي ڀاءُ جي اچڻ جوانتظار ڪرڻ لڳو. هڪ ڏينھن تومونوريءَ کي اوساڪا شھر وڃڻو پيو سو سوچيائين تہ ٽانڪورو جي گهران ٿيندو وڃان. جيئن ئي تومونوري پنھنجي ننڍي ڀا ءُ ٽانڪورو جي گهر پھتو تہ اڱڻ ۾ هڪ ڏٻرو ۽ بکايل گهوڙو نظر آيس. اهڙي مرضيل قسم جي گهوڙي کي ڏسي هو پڇڻ لاءِ مجبور ٿي ويو تہ هي هتي ڇا پيو ڪري.
ٽانڪورو جواب ڏنس: ”عزتمآب منھنجا ڀاءُ، گهوڙي جي شڪل شبيھہ کي نہ ڏس. هي هڪ ناياب جنس جو گهوڙو آهي جيڪو آئون وڏي مشڪل سان خريد ڪري آيو آهيان. هر ٻئي ڏينھن هو لڏ بدران سونا بال ٿو لاهي.“
اهو ٻڌي تومونوريءَ چيس: ”ڇڏ يار چرچا. اهو ڪنھن ٻئي کي بيوقوف بڻاءِ.“
ٽانڪورو جواب ڏنس: ”مانوارا ڀاءُ، ٿورو گهوڙي جي ويجهو وڃي تہ ڏس توکي خود نظر اچي ويندو. ٿي سگهي ٿو اڄ هن جو لڏ لاهڻ جو نہ پر سونا بال لاهڻ جو وارو هجي ۽ ڪجهہ لاهي ورتا هجنس.“ تومونوري گهوڙي جي ويجهو ويو ۽ اهو ڏسي هو واقعي حيرت ۾ پئجي ويو تہ گهوڙي جي پيرن وٽ لڏ نہ پر سونا بال هئا. هو موٽي ٽانڪورو وٽ آيو ۽ معافي وٺندي چيو: ”مون کي معاف ڪر، ٽانڪورو. مون اجايو توتي شڪ ڪيو. اچي هي پنجاھہ سونا سڪا وٺ هي گهوڙو منھنجي حوالي ڪر. آئون هينئر ئي ان کي وٺي وڃڻ چاهيان ٿو.“
(تومونوري پنھنجي ڀاءَ کان جادوءَ جو ديڳڙو خريد ڪري سڌو گهر موٽيو...)
ٽانڪوروءَ پنھنجو گهوڙو وڏي خوشيءَ سان ڀاءُ جي حوالي ڪيو ۽ تومونوري ان سست ۽ بکايل گهوڙي کي ڇڪي گهر پھتو. هن گهر پھچي گهوڙي لاءِ هڪ اصطبل ٺاهيو ۽ هن کي چڱي طرح کارايو ۽ پوءِ انتظار ڪرڻ لڳو تہ گهوڙو ڪڏهن ٿو سونا بال لاهي. پھرين ڏينھن تہ هن کي لاهڻي ئي لڏ هئي سا لاٿائين ٻئي ڏينھن سونن بالن لاهڻ جو وارو هو هو. پر ٻئي ڏينھن بہ لڏ لاٿائين. ٽي ڏينھن بہ لڏ ۽ جڏهن چوٿين ڏينھن بہ لڏ ئي لاٿائين ۽ سونن بالن جو ڪو نالو نشان ئي نظر نہ آيو تہ هو سمجهي ويو تہ سندس ننڍي ڀاءُ ٽانڪورو هن کي وري بيوقوف بڻايو آهي. هو سخت ڪاوڙ ۾ ٽانڪورو وٽ پھتو ۽ زور زور سان دانھون ڪري چيو: ”تو مون کي وري ٺڳيو آهي جنھن لاءِ آئون توکي ڏسي رهندس ۽ تون سڄي عمر پڇتائيندو رهندين.“
پر ٽانڪورو بہ ڪو اهڙو تھڙو ٺڳ نہ هو. هن جي سڄي ڄمار انھن اٽڪل بازين ۾ گذري هئي. وڏي ڀاءُ جي ڳالھہ ٻڌي وڏي ڌيرج سان جواب ڏنو: ”مانوارا ڀاءُ ڀلا آئون توکي ڇو ٺڳيندس؟ تو پڪ گهوڙي کي کلئي اڱڻ ۾ بيھارڻ بدران اصطبل ۾ بيھاريو هوندو. ان ڪري گهوڙي تي ديوتائن جو اثر نہ ٿيو هوندو ۽ هو سونا بال ڏيڻ بدران عام گهوڙي وانگر لڏ لاهڻ لڳو هوندو. ڇو جو هن تان اهو جناتي اثر لھي ويو هوندو.“
تومونوريءَ کي هن دفعي پنھنجي ٺڳ ڀاءُ تي اعتبار بلڪل نہ آيو ۽ پڪو فيصلو ڪيو تہ آئيندي هو ڪڏهن بہ ٽانڪورو سان ڪنھن بہ قسم جو وهنوار نہ رکندو. اهڙي طرح ٽانڪورو پنھنجو ڀاءُ وڃائي ويٺو ۽ وڏي ڀاءُ بنا هن جي باقي زندگي بيحد ڏکي گذرڻ لڳي.