لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي تاريخ

هن ڪتاب ۾ اڻويھين صديءَ جي سٺ کان مٿي نثرنويسن جي مختصر حياتي ۽ سندن ادبي خدمتن ۽ نثر جي اسلوب ۽ ٻوليءَ سميت پيش ڪيو ويو آهي. ڪيترن ئي عالمن ۽ اديبن جون تصويرون ۽ سندن ڪتابن جا عڪس بہ ڏنا ويا آهن. ساڳي وقت نثري ادب ۾ جاگرافي، سائنس، ايڪنامڪس، رياضي، جاميٽري ۽ اسڪولن جي ڪورس جا ڪتاب لکيا ويا اھي پڻ شامل ڪيل آھن. ناول، ناٽڪ، آکاڻي، قصہ نويسي، تحقيق ۽ تنقيد، مضمون، سفرنامي، لطيفيات، اخبار نويسي، لغت نويسي وغيرہ جيڪا اڻوييين صديءَ ۾ ارتقا ٿي ۽ ان ڪھڙي مرحلي مان گذري ترقي ڪئي، ان جو جائزو ورتو ويو آهي. سنڌي نثر جي ترقيءَ ۾ جتي مقامي عالمن ۽ استادن جوحصو آهي، اتي مغربي عالمن جون خدمتون بہ ساراھ جوڳيون آهن. هندستان جي ڪن مرهٽن جو سنڌ جي تعليم ۽ درسي ادب ۾ ڪم هو، هن ڪتاب ۾ انھن کي خصوصي ۽ الڳ حوالن سان پيش ڪيو ويو آهي 

Title Cover of book اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي  تاريخ

ڊجيٽل ڇاپي جو مهاڳ

هن ڪتاب ۾ اڻويهين صديءَ کان اڳ واري نثر نويسيءَ جو ڀرپور جائزو ورتو ويو آهي ۽ حوالن ۽ مثالن سان ٻڌايو ويو آهي ته سنڌي ادب ۾ نثر نويسي قديم دؤر کان رائج هئي، جيڪا جنگين جي تباهيءَ جي ڪري ضايع ٿي ويئي. هن ڪتاب ۾ اسان معلوم ڪري سگهنداسين ته انهيءَ مُنيءَ صديءَ ۾ اسان جا ڪهڙا مصنف ۽ مترجم پيدا ٿيا، انهن جي نثر جو ڇا انداز هو، انهن سنڌي زبان ۾ ڪيترو سرمايو ڪٺو ڪيو، ۽ ٻين زبانن جا ڪهڙا ڪهڙا ڪتاب ترجما ڪيا ويا، سنڌي زبان خواهه خط ڪهڙا روپ بدلايا ۽ ڪهڙيون ڪهڙيون ان ۾ رنگ آميزيون ٿيون، انگريزن ڪهڙو نصاب، تعليم لاءِ مرتب ڪرايو، ۽ ان ۾ پنهنجي سياسي مقصدن کي سامهون رکي، ڪهڙي رمز رکي ڇڏيائون. هن ڪتاب ۾ اڻويهين صديءَ جي سٺ کان مٿي نثرنويسن جي مختصر حياتي ۽ سندن ادبي خدمتن ۽ نثر جي اسلوب ۽ ٻوليءَ سميت پيش ڪيو ويو آهي. سندن خدمتن کي خراج تحسين پيش ڪرڻ لاءِ هي ڪتاب لکيو ويو آهي. ڪيترن ئي عالمن ۽ اديبن جون تصويرون ۽ سندن ڪتابن جا عڪس به ڏنا ويا آهن.
هن ڪتاب جو پهريون ڇاپو، اسان جي دوست شير محمد مهر (هن وقت ايم. ڊي سياحت)، ڊائريڪٽر بلاول انسٽيٽوٽ آف هسٽاريڪل ريسرچ ، نوابشاهه پاران 2017ع ۾ شايع ڪرايو هو، جنهن لاءِ مان سندس شڪر گذار آهيان. ڪتاب کي سنڌي لئنگويج اٿارٽيءَ پاران تحقيق ۽ تنقيد جي صنف تي ادبي ايوارڊ 2017ع جو ايوارڊ ڏنو ويو هو. پر هيءُ ڪتاب هاڻي ڪافي عرصي کان مارڪيٽ ۾ اڻ لڀ ٿي پيو آهي. ان ڪري ضروري هو ته شاگردن ۽ عام پڙهندڙن کي فراهم ڪرڻ لاءِ ڪتاب کي آن لائين رکيو وڃي.
مان انتهائي شڪرگذار آهيان ، محترم سليمان وساڻ جو، جنهن اڳ به منهنجا ڪجهه ڪتاب سنڌ سلامت ويبسائيٽ تي رکيا آهن. ۽ مون کي خوشي آهي ته هن ڪتاب جي آن لائين ٿيڻ سان ڪيترن ئي سنڌي ادب جي تاريخ سان چاهه رڱندڙن کي هن ڪتاب مان اهڙي معلومات ملندي، جيڪا شايد هنن ٻئي ڪنهن ڪتاب ۾ نه پڙهي هجي.


مختيار احمد ملاح
ڪراچي
23 مارچ 2022