لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي تاريخ

هن ڪتاب ۾ اڻويھين صديءَ جي سٺ کان مٿي نثرنويسن جي مختصر حياتي ۽ سندن ادبي خدمتن ۽ نثر جي اسلوب ۽ ٻوليءَ سميت پيش ڪيو ويو آهي. ڪيترن ئي عالمن ۽ اديبن جون تصويرون ۽ سندن ڪتابن جا عڪس بہ ڏنا ويا آهن. ساڳي وقت نثري ادب ۾ جاگرافي، سائنس، ايڪنامڪس، رياضي، جاميٽري ۽ اسڪولن جي ڪورس جا ڪتاب لکيا ويا اھي پڻ شامل ڪيل آھن. ناول، ناٽڪ، آکاڻي، قصہ نويسي، تحقيق ۽ تنقيد، مضمون، سفرنامي، لطيفيات، اخبار نويسي، لغت نويسي وغيرہ جيڪا اڻوييين صديءَ ۾ ارتقا ٿي ۽ ان ڪھڙي مرحلي مان گذري ترقي ڪئي، ان جو جائزو ورتو ويو آهي. سنڌي نثر جي ترقيءَ ۾ جتي مقامي عالمن ۽ استادن جوحصو آهي، اتي مغربي عالمن جون خدمتون بہ ساراھ جوڳيون آهن. هندستان جي ڪن مرهٽن جو سنڌ جي تعليم ۽ درسي ادب ۾ ڪم هو، هن ڪتاب ۾ انھن کي خصوصي ۽ الڳ حوالن سان پيش ڪيو ويو آهي 

Title Cover of book اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي  تاريخ

پير ڏنو شاهه

ميان پير ڏنو شاهه ولد الياس محمد شاهه جو تعلق روهڙيءَ سان هو. هو عربي ، فارسي ۽ سنڌي زبانن تي دسترس رکندو هو. ڪيترائي ديني ۽ ادبي ڪتاب لکيائين. سندس اهم ڪتاب ۾ ”گلستاني ڪتاب“ (1892ع)، سنڌي معراج نامو“ (1894ع)، قصو ڏير ڀاڃائي جو“ (1893ع)، جڳهڙو سيد ۽ ملي جو“ (1899)، ” صد حڪايات عرف مفيد الطالبين“ (1897ع)، ”گلابي گل مجموعه ٽي ڪتابي نماز فرائض“ (1897ع)، ”مجومعه ٽي خطبا“ (1897ع) وغيره شامل آهن.

سنڌي معراج نامو
سندس”سنڌي معراج نامو“ به انتهائي اهم آهي.هي ڪتاب منشي پوڪرداس شايع ڪرايو هو. نثري ادب ۾ هن ڪتاب ۾ نبي سائين جي معراج واري واقعي کي شاندار نموني پيش ڪيو ويو آهي. ڪتاب مان نثر نمونو هيٺ ڏجي ٿو:
سچي گفتار ۽ حڪايت ڪندڙ درست ڪردار حضرت صلي الله عليه سلم جي معراج شريف جو هنطرح بيان فرمايو اٿن ته جڏهه عمر شريف ۽ سن لطيف حضرت صلي الله عليه وسلم جو پنجهاه وره ۽ ٽن مهينن کي پهتو واسطي قوت سير عالم ملوڪت جي ۽ ڏسڻ تجليات لاهوت جي سنيون بي ڪنيوٽ حضرت عليه سلام جو چوٿين ڀيري چيريو هيائون تاريخ 27 ستاويهه مهيني رجب الموجب جي درگاهه لم ڀرلي کان حضرت جبريل رضوان کي فرمان پهتو “.(254)
سندس ٻيو ڪتاب ”گلستاني ڪتاب“ 1892ع ۾ پوڪرداس شايع ڪرايو. هن ڪتاب ۾ اسلامي فقهه جي مختلف مسئلن بابت مفيد معلومات ڏنل آهي. فرضن کان علاوه سنتن تي به سٺي نموني لکيو اٿس.