سوڀراج هاسا رام آڏواڻي (1849ع – 1896ع)
”ھتو اپديش“ جي ڪنھن ھندي ترجمي تان منشي ھاسارام سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪرڻ شروع ڪيو، پر سال ١٨٨٢ع ۾ نامڪمل ڇڏي وفات ڪري ويو؛ جو وري ١٨٩٤ع ۾ سندس فرزند سوڀراج ان کي نھ فقط مڪمل ڪيو، بلڪھ پنچ تنتر مان بنيادي چوڏھن ھدايتون بھ ترجمو ڪري ان ۾ شامل ڪيائين؛ جنھنڪري سندس افاديت وڌي ويئي. ھن صاحب انھي جو نالو ”سڀا جو سينگار“ يعني ”ڪچھريءَ جي سونھن“ رکي، سنڌ سرڪار جي حوالي ڪيو؛ جنھن کيس پسند ڪري سھڻي اھتمام سان شايع ڪرايو، سليس، عام فھم، دلچسپ ۽ مختصر ھجڻ سبب ھي ڪتاب شاگردن خواه عوام کي گھڻو پسند آيو ۽ گھڻنئي پڙھندڙن منجھانئس فيض حاصل ڪيو“.(236)هن ڪتاب لاءِ سوڀراج لکيو آهي ته ”منھنجو ھن لکڻ مان خاص مطلب نھ رڳو فھمائشن ڏيکارڻ جو آھي، پر ھيءُ بھ ڏيکارڻو اٿم، تھ آکاڻيون مڙيئي آکاڻيون آھن، پر ھنن آکاڻين جي سرسائي ھن ڳالھھ ۾ آھي، تھ تواريخن وانگر ھلندڙ آھن، ۽ وچ ۾ طرحين طرحين پنگتي خواھھ راڄ نيتيءَ جا اتفاق ۽ ڳالھيون اچن ٿيون، جي آکاڻين کي مزو ٿيون وٺائين، ۽ بعضي بعضي تھ نھايت چڱو تات پرج ڏيکارين ٿيون“.(237)
”ڪتاب جون آکاڻيون پکين ۽ جانورن جي بيان ۾ آهي، جيڪي گهڻي ڀاڱي مهاڀارت ، رامائڻ ، سيجن واڪيه سمتي، شنڪر سنگيت، چاڻڪيه ستڪا ۽ ڪن ٻين ڌرمي ڪتابن تان معمولي مٽا سٽا سان ورتل آهن. هر هڪ آکاڻي نصيحت کان خالي نه آهي، جيتوڻيڪه ترجمي ۾ هندي لفظن جو واهپو وڌيل آهي، تنهن هوندي به ڪتاب خوبين کان خالي نه آهي“.(238)سڀا جو سينگار مان نثر جو نمونو هيٺ ڏجي ٿو :
چتر گريو چيو، تھ ”ھڪڙي ڏينھن آءٌ ڏکڻ ڏانھن ڪنھن چوڳي واسطي ويس، تھ اتي ڏٺم، تھ ھڪڙو ٻڍو شينھن سمانڌ لايو، ھڪڙي تلاءَ جي ڪنڌيءَ تي ويٺو آھي ۽ جيڪو مسافر اتان لانگھائو ٿيو ٿي، تنھن کي چيائين ٿي، تھ مون وٽ ھڪڙو سونو ڪنگڻ آھي، سو خدا جي واٽ ۾ جيڪو وٺندو، تنھن کي ڏيندس. پر ڀؤ کان ان وٽ ڪو بھ اوڏو نھ ٿي ويو. اتفاقا ھڪڙي مسافر کي کٽي ٿي کڻي، جو ھرکي ٿو تھ اھو ڪنگڻ شينھن کان وٺان، ۽ دل ۾ خيال ڪيائين تھ ھھڙو مال مفت موٽي ڪٿئون ھٿ لڳندم؟ ۽ ڀانيائين تھ اڄ ڀاڳ وريم ٿو، جو ھھڙي شئي مليم ٿي! ائين سمجھي پھھ ڪيائين، تھ شينھن وٽ وڃان، پر ھمت ساري نھ سگھيو “.(239)