لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي تاريخ

هن ڪتاب ۾ اڻويھين صديءَ جي سٺ کان مٿي نثرنويسن جي مختصر حياتي ۽ سندن ادبي خدمتن ۽ نثر جي اسلوب ۽ ٻوليءَ سميت پيش ڪيو ويو آهي. ڪيترن ئي عالمن ۽ اديبن جون تصويرون ۽ سندن ڪتابن جا عڪس بہ ڏنا ويا آهن. ساڳي وقت نثري ادب ۾ جاگرافي، سائنس، ايڪنامڪس، رياضي، جاميٽري ۽ اسڪولن جي ڪورس جا ڪتاب لکيا ويا اھي پڻ شامل ڪيل آھن. ناول، ناٽڪ، آکاڻي، قصہ نويسي، تحقيق ۽ تنقيد، مضمون، سفرنامي، لطيفيات، اخبار نويسي، لغت نويسي وغيرہ جيڪا اڻوييين صديءَ ۾ ارتقا ٿي ۽ ان ڪھڙي مرحلي مان گذري ترقي ڪئي، ان جو جائزو ورتو ويو آهي. سنڌي نثر جي ترقيءَ ۾ جتي مقامي عالمن ۽ استادن جوحصو آهي، اتي مغربي عالمن جون خدمتون بہ ساراھ جوڳيون آهن. هندستان جي ڪن مرهٽن جو سنڌ جي تعليم ۽ درسي ادب ۾ ڪم هو، هن ڪتاب ۾ انھن کي خصوصي ۽ الڳ حوالن سان پيش ڪيو ويو آهي 

Title Cover of book اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي  تاريخ

آخوند حاجي فقير محمد ( 1846_1918ع )

آخوند حاجي فقير محمد ولد آخوند محمد موسيٰ قريشي حيدرآباد جي ۾ ڄائو. آخوند فقير محمد، عربي، فارسي ۽ سنڌيءَ جو ڄاڻو هو. تپيدار نوڪري ڪيائين، دل نه لڳڻ سبب جلد ئي استعيفا ڏئي مطالعي ۾ عالمن ۽ اديبن سان وقت گذارڻ لڳو. سندس سموري زندگي درس ۽ تدريس ۾ گذري. پاڻ بهترين شاعر ۽ مضمون نگار هو. شاعريءَ ۾ هڪ ديوان ۽ هڪ مثنوي سندس يادگار آهن.
نثر ۾ سندس ڪتاب ”داستان گلشن بهار“ هڪ شاهڪار حيثيت رکي ٿو. هي ڪتاب شايد 19هين صدي ۾ لکيو ويو هو، پر شايع گهڻو بعد ۾ ٿيو. سنڌي نثر ۾ تڪبنديءَ جو سهڻو نظارو رکي، تصنيف ڪيو آهي. ڪنهن به ڪتاب تان نقل يا ترجمو ڪيل ڪو نه ٿو ڏسجي. ڪتاب جهوني زماني جي اديبن جي داستان گوئيءَ واري طرز تي لکيو اٿس: منجهس پهاڪن ۽ چوڻين جي چهر ٻهر، وڻندڙ بيت، غزل ۽ شعر، موزون هنڌن تي اهڙي نموني چونڊي رکيل آهن، جو پڙهندڙ هر طرح جو لطف حاصل ڪري سگهندا. سندس نثر جي ٻين ڪتابن ۾ ”قانون عشق“ اردوءَ مان (1905 ع)، ”جان سالڪ“ (شاهه باهو سلطان قدس سره جي رسالي ”عين الفقر“ پارسيءَ جو سنڌيءَ ۾ ترجمو) ، ”نيڪ اخلاق“ (اخلاق محسني، فارسيءَ تان ترجمو ڪيل) ۽ تفسير ”فاتح الڪتاب“ (تفسير) اهم آهن.