ڪيپٽن اي- پي آرٿر
حڪايت الصالحين
آڪٽوبر 1851ع ۾ هڪ قديم مخطوطو “حڪايت الصالحين” سرڪاري خرچ تي ڇاپي پڌرو ڪيائين. اصل عربيءَ ۾ هن ڪتاب جو سنڌي ترجمو هڪ بزرگ ولي محمد جو ڪيل هو.580 صفحن جي هن ضخيم ڪتاب جون 200 ڪاپيون ليٿو ۾ ڪراچي ايڊورٽائيزر پريس، جنهن کي ان وقت اردشير پارسيءَ جو ڇاپخانو به چوندا هئا ،منجهان ڇپائي پڌرو ڪرايائين. “حڪايت الصالحين” ۾ نبين ۽ ولين جا نظم ۽ نظمي نثر ۾قصا بيان ڪيل آهن. ڪيپٽن آرٿر هن ڪتاب تي ٻن صفحن جو مهاڳ به لکيو هو. .”حڪايت الصالحين“ جو ذڪر برٽن بھ پنھنجي ڪتاب ۾ ڪيو ھو.
دوسا ڀائي جا جملا
ڏسندي ئي ڏسندي ايندڙ ڏهن مهينن اندر وري ٻيو ڪتاب ”دوساڀائي جا جملا“ چئن زبانن ۽ چئن ڪالمن ۾ ڇاپي عوام آڏو آندائين. هن ڪتاب جون به ٻه سو ڪاپيون ارد شير پارسيءَ جي ڇاپخاني مان ليٿو ۾1852ع ۾ ڇپرايائين. منشي دوساڀائي سهرابجي (1786ع -1870) گجرات ضلعي ۾ پيدا ٿيو. هن منشي طور انگريزن سان خدمتون سرانجام ڏنيون. سندس مشهور ڪتاب “Idiomatical Sentences” 1813ع ۾ شايع ٿيو، جنهن ۾ انگريزي- هندي- فارسي ۽ گجراتي محاور ا ڏنل هئا.هن ڪتاب جا ان دور ۾ ڪيترن ئي ٻولين ۾ ترجما ڪيا ويا.
هي نثري ڪتاب هو، جنهن ۾ انگريزي، هندي، فارسي ۽ سنڌي زبانن جا جملا چئن ڪالمن ۾ ڏنل هئا. ڪتاب ۾فوجي، طبي ، قانوني ۽ روزمره جي استعمال جا لفظ ۽ جملا ڏنل آهن . هي ڪتاب ڪيپٽن آرٿر ، منشي غلام عليءَ جي مدد سان سنڌيءَ ۾ ترجمو ڪيو هو. هي ڪتاب انتهائي معلوماتي هو، جيڪو استادن ، شاگردن سان گڏوگڏ انگريز عملدارن لاءِ پڻ مفيد هو. هن ڪتاب ۾ ليفٽيننٽ ڊڪسن جو ترجمو ٿيل آکاڻيون پڻ شامل هيون. جيڪي هن گليڊون فرانسس (وفات 1813ع) جي ”پرشين منشي“(حڪايات لطيف) تان ترجمو ڪيون هيون. هن ۾ پنجاهه آکاڻين جو سنڌي ترجمو شامل هو.