ننديرام جا ساٿي مترجم ڪاهانداس منسارام
چٽ جي پاڙ
چٽ جي پاڙ نالي ڪتاب ڪاهانداس منشارام۽ ننديرام اردو زبان مان گڏجي ترجمو 1853ع ۾ڪيو. سنڌ سرڪار پهريون دفعو تعليم ۾ ڊرائينگ جو سبجيڪٽ متعارف ڪرايو. تعليم جي گهرجن تحت ”ڊرائنگ“ جي سمجهاڻي بابت سنڌي ۾ هي پهريون ڪتاب آهي، جنهن ۾ 36 صفحا هئا. هن ماهوار رسالي جي شروعات واري پهرئين پرچي جي اردو ترجمي تان ڪاهانداس منشارام۽ ننديرام جي مدد سان ترجمو ڪيو، جنهن جو نالو ”اصول نقاشي“ آهي، سو منشي سدا سک لال جو لکيل هو. منشي سدا سک لال (1746-1827ع)، هندستاني رياست اوڌ جو رهاڪو هو.اردو ۽ هندي ٻولين سندس وڏيون خدمتون آهن.
”هن ۾ جاميٽريءَ جي رستي ڊرائنگ جون شروعاتي هدايتون ڏنل آهن. سنيون ليڪون، پاسيريون ۽ ڦڏيون ليڪون، پور وڇوٽي ليڪون، ڪنڊون، چوڪنڊا، ٽڪنڊا ڪڍڻ وقت هٿ ۽ ٺونٺ جهلڻ جا رستا ۽ پئمانو سمجهائي پوءِ گهرو شين ۽ گلن جون شڪليون سکندڙن جي استعمال لاءِ ڏنيون ويون آهن.جاميٽري سان تعلق رکندڙ اصطلاح اڄ ڪلهه سنڌي جاميٽرين ۾ ڪم پيا اچن، سي هن ڪتاب لکندڙن جا ئي سنڌي ٻوليءَ ۾ قائم ڪيل چئبا، جئن ته:ٽٻڪو، عمود، ٽڪنڊو، پرگار يا پلڪار، ڪنڊ، گوني ڪنڊ، ويڪري ڪنڊ، سوڙهي ڪنڊ، چورس“.(43)
ليکي جو ڪتاب ) ڀاڱو پهريون ۽ ڀاڱو ٻيو (
”ليکي جو ڪتاب“انگي حسابن جي باري ۾آهي.هن ڪتاب کي ٻن ڀاڱن ۾ 1855۽ 1856ع ۾ڪاهنداس سان گڏ تيارڪيائين.اصل ڪتاب راءِ رام سرن داس جو ٺهيل هو. رام سرن داس دهليءَ جو ڊپٽي ڪليڪٽر هو. سنڌي ٻوليءَ ۾ هي پهريون انگي حساب تيار ٿيو هو. ”هن انگي حساب ۾ ننديرام صاحب ڪي نج سنڌي اصطلاح ڪم آندا آهن، جي اڳيئي سنڌ جي واپارين ۾ چالو هئا ۽ اڄ ڪلهه جا انگي حساب به اڃا تائين پيا ڪم آڻين.مثال طور اڻپورو، اُبتو، اڻپور، سبتڙ اڻپور، مفرد اڻپور، مضاعف اڻپور، ملتف اڻپور، مختصر صورت، ڏهائي، سگهه، موُر، وياج، راس ۽ سيڪڙو“.(44)هي ڪتاب 112 صفحن تي پکڙيل هو.
پئماشي حساب
پيمائشي حساب 1855ع ۾ڪاهانداس منسارام ڊاڪٽر چارلس هٽن جي انگريزي ڪتاب تان سنڌي ۾ ترجمو ڪيو. جڏهن ته ننديرام سندس ترجمي جي اصلاح ڪئي. هي ڪتاب 69 صفحن تي پکڙيل هو.
ليکي جي پيڙھ
”ليکي جي پيڙھ“ ۾ انگي حسابن جي باري ۾ ٿامس جيس جي انگريزي ڪتاب تان ترجمو ڪيل آهي. هي ڪتاب 120 صفحن تي پکڙيل هو ۽ 1855ع ۾ شايع ٿيو.هن ڪتاب ۾ انهن اصولن ۽ قائدن کي بيان ڪيو ويو آهي، جن تي حسابن جي پيڙهه رکيل آهي.هن ڪتاب ترجمي ۾ ڪاهانداس، ننديرام جي مدد سان ڪيو هو.