لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي تاريخ

هن ڪتاب ۾ اڻويھين صديءَ جي سٺ کان مٿي نثرنويسن جي مختصر حياتي ۽ سندن ادبي خدمتن ۽ نثر جي اسلوب ۽ ٻوليءَ سميت پيش ڪيو ويو آهي. ڪيترن ئي عالمن ۽ اديبن جون تصويرون ۽ سندن ڪتابن جا عڪس بہ ڏنا ويا آهن. ساڳي وقت نثري ادب ۾ جاگرافي، سائنس، ايڪنامڪس، رياضي، جاميٽري ۽ اسڪولن جي ڪورس جا ڪتاب لکيا ويا اھي پڻ شامل ڪيل آھن. ناول، ناٽڪ، آکاڻي، قصہ نويسي، تحقيق ۽ تنقيد، مضمون، سفرنامي، لطيفيات، اخبار نويسي، لغت نويسي وغيرہ جيڪا اڻوييين صديءَ ۾ ارتقا ٿي ۽ ان ڪھڙي مرحلي مان گذري ترقي ڪئي، ان جو جائزو ورتو ويو آهي. سنڌي نثر جي ترقيءَ ۾ جتي مقامي عالمن ۽ استادن جوحصو آهي، اتي مغربي عالمن جون خدمتون بہ ساراھ جوڳيون آهن. هندستان جي ڪن مرهٽن جو سنڌ جي تعليم ۽ درسي ادب ۾ ڪم هو، هن ڪتاب ۾ انھن کي خصوصي ۽ الڳ حوالن سان پيش ڪيو ويو آهي 

Title Cover of book اڻويهين صديءَ جي سنڌي نثر جي  تاريخ

حاجي محمد سمون

انگريزن جي دور جو مشهور ڪاتب حاجي محمد سمون سنڌي ضلعي ٺٽي جي ڳوٺ ڪرناڻين وارن ڪُنائي سمن جي پاڙي مان هو.هو پوءِ مڪي شريف ۾ رهيو. ديني ادب ۾ وڏو نالو رکندو هو. هو ليکڪ ، مترجم ، خطيب ۽ ڪاتب هو. سن 1863ع ۾ سندس ڪتابت ٿيل شاهه جو رسالو بمبئي مان ليٿو ۾ شايع ٿيو. هن ٻيا به ڪيترائي ڪتاب نقل ڪيا ۽ کانئن پوءِ، سندس پٽ سنڌي ڪتاب نقل ڪندا هئا“.(260)
سندس ديني ڪتابن ۾ ”ترتيب الصلواته“ (1882ع)، ” مجموعه فوائد“ (1882ع)، ”ڪتاب الجاهلين“ ( 1880ع)، ”ضرورت المسلمين“ (1884ع)، ”سراج السلام“ (1869ع)، ”ڪتاب الامسلمين“ (1884ع)، ڪتاب ”تحفه الاحباب“ (1890ع)وغيره اهم آهن.
هنن ڪتابن ۾ ڪي سندس پنهنجا لکيل هئا ۽ ڪي سندس ترجمو ٿيل هئا. انهن ڪتابن ۾ ديني ۽ فقهي مسئلن کي بيان ڪيو ويو آهي. هنن ڪتابن ۾ ڪي نظمي نثر ۾ ته ڪي صاف نثر ۾ آهن.