مهاديو شاستري
جغرافيھ جديد
”جغرافيھ جديد“1861ع ۾ جاگرافيءَ تي مھاديو شاستريءَ ، ننديرام سان گڏ لکيو. هي ڪتاب وڏن ڪلاس جي شاگردن جي ڪورس تي رکيل هو. هن ڪتاب ۾ جاگرافيءَ جي معلومات سولي نموني سمجهايل آهي. مھاديو شاستري ان زماني ۾ تعليم کاتي سان منسلڪ هو. هن ڪي درسي ڪتاب پڻ سنڌي ۾ ترجمو ڪيا هئا.
ڌرتي نروار ( جلد پهريون ۽ ٻيو)
”ڌرتي نروار“ (1855ع) دنيا جي مختصر جاگرافي، مھاديو شاستريءَ، ننديرام سان گڏ تيار ڪيو. سنڌيءَ ۾ پهريون جاگرافي جو ڪتاب تيار ٿيو هو. انگريز ليکڪ هينري موريس جي انگريزي ۾ ٺاهيل دنيا جي جاگرافي تان سرڪاري منظوري سان ٻن جلدن ۾ ترجمو ڪيو هو. هينري موريس هندستان جي اسڪولن جي ڪورس لاءِ ڪيترائي ڪتاب لکيا هئا. ڪتاب پهرين حصي ۾ 246 صفحا ۽ ٻيو حصو 194صفحن تي پکڙيل هو. پهرئين جلد ۾ يورپ، آفريڪا، آمريڪا ۽ اوشينيا جي جاگرافي لکيل آهي ۽ ٻئي جلد ۾ ايشيا کنڊ ۽ هندستان جي جاگرافي ڏنل آهي.”جاگرافيءَ سان تعلق رکندڙ سنڌي ۽ عربي ٻولين وارا اصطلاح جيڪي هنن جاگرافين ۾ ڪم آيل آهن، سي ساڳيا اڄڪلهه جي سڌريلن جاگرافين ۾ به قائم آهن. جهڙوڪ: محور، قطب، خط استوا، ڊگهائي ڦاڪ، ويڪرائي ڦاڪ، مڌيان ڦاڪ، کنڊ، ٻيٽ، اُپٻيٽ، ڳچي ڌرتي، راس، نار، اُپسمنڊ وغيره“.(45)
ان کان علاوه نه صاحب حسابن جو ڪتاب ”انگي حساب“ 1896ع ۾ ، ۽ زباني حسابن جي واٽن جو ڪتاب ”دل جا حساب“ 1870ع ۾ لکيو.