واڌو مل چنديرام (1838- 1909ع)
منتخب تاريخ انگلستان
1862ع ۾”منتخب تاريخ انگلستان“، صفحا 116، انگريزيءَ تان ترجمو ڪيائين. هن ڪتاب جو پهريون حصو پرڀداس آنندرام ترجمو ڪيو هو. جيئن ته انگلينڊ جي تاريخ بابت انگريزيءَ ۾ لکيل ڪتاب جو هي مڪمل ترجمو آهي، پر اختصار کان ڪم ورتو اٿس، انهيءَ ڪري مٿس ”منتخب تاريخ انگلستان“ نالو ڏنائين ترجمي ۾ سنڌي لٽريچر ڪاميٽيءَ ضروري سڌارا آڻي، سال 1862ع ۾ وديا ونود ڇاپخانو ڪراچيءَ مان ليٿو ۾ ڇپائي، نصاب طور منظور ڪيو.ڪتاب تي سنڌي لٽريچر ڪاميٽيءَ طرفان هڪ سو روپيا روڪ انعام به مليس.
ڪتاب ۾خاص طور تي انگريز حڪمرانن جي خوشامد ڪئي اٿائين . مثال طور ”حڪومت سنڌ جو حاڪم عادل جناب سر بارٽل فريئر ڪي، ٽي، بي ڪمشنر بهادر (جنهن جي حڪومت ۾ اهڙو نياءُ آهي، جو شينهن ٻڪريءَ تي گڏ پاڻي پيئندي ڪي پئي نٿو سگهي). آءٌ ڇا چوان، سڀڪو چوندو ته ماڻهو هن ڏيهه جا سڀيئي گهڻي سرهائيءَ ساڻ دعا ڪندڙ وڏائي حضور مٿئين جا آهن ۽ جناب ميجر گولڊ سمٿ صاحب بهادر اسسٽنٽ ڪمشنر جنهن جي ڏاهپ ۽ پروڙ افلاطون وانگي سڄي ملڪ ۾ پڌري ۽ ان جي سخا کان سڀڪو ننڍو وڏو فيض پائيندڙ آهي. حڪم ڏنو تنهنڪري مون ڪينڪي ڄاڻندڙ واڌو مل پٽ ديوان چنديرام ويٺل ٽلٽي جي هي ڪتاب تواريخ ملڪ انگلستان جو، جنهن ۾ سڄيئي واٽ بادشاهي انگريزن جي لکيل آهي، انگريزي ٻوليءَ مان سنڌي وائيءَ ۾ ترجمو ڪيو“.(122)
تاريخ جي هن ڪتاب کي بهترين نموني ترجمو ڪيو اٿائين ۽ ٻول عام فهم استعمال ڪئي اٿائين. مثال طور: ”چون ٿا ته او جيتوڻيڪي اهڙا جهنگلي ۽ اياڻان ها ، پر سوره سي ڏاڍا هئا، ڪئين جو رومين گهڻين ويڙهين ۽ جنگين کان پوءِ چرڪو انگلينڊ جو ملڪ ورتو، تڏهين پڻ چئن سون ورهئن توڻي هڪڙو نالي جو راڃ ڪيائون. رومين کان پوءِ سيکزن ماڻهون جرمن ولائته جا آيا ۽ انهن کي انگريزن اياڻپ کان، لاءِ ٻيلپي ڏيڻ ، سامهون ڏکوئيندڙ پاڙوسين پڪٽئن ۽ اسڪاٽئن جي (جيڪي ٻيٽ جي اتر پاسي ڏي رهندا هئا) گهرايوهو“.(123)