سيٺ الهـ بچايو خان لغاري
هونئن تـ لاڙ جي ڌرتيءَ ڪيئي اهڙا مڙس مٿير پيدا ڪيا آهن. جيڪي پنهنجي پنهنجي علائقي ۾ هڪ اداري جي حيثيت رکندا هئا، پوءِ ڪن تعيلم جي ميدان ۾ پاڻ موکيو تـ ڪن وري انساني ڀلائي جا ڪم ڪيا. جيڪڏهن گلاب لغاري، جي همدرد ۽ هڏ ڏوکين ۾ حاجي الهـ بچايو خان لغاري جو نالو نـ اچي تـ اها خود تاريخ سان زيادتي ٿيندي. پاڻ غريب خاندان سان تعلق رکندا هئا. وڻج واپار، پنهنجي محنت اورچائي ۽ ايمانداريءَ جي ڪري ڪاروباري شخصيت مان ڦري زمينداري شروع ڪيائين، جنهن مان کيس چڱي خاصي آمدني ٿيڻ لڳي. اڳتي هلي پاڻ اسان جي تر جا وڏا زميندار ٿي ويا. جڏهن تـ هن نيڪ مرد سڀ ڪجهـ پئسي کي نـ سمجهو. ڇو جو هن جو خيال هو تـ پئسو اچڻي وڃڻي شئي آهي. تنهنڪري ڪجهـ ڪجي تـ ڳوٺ جي ترقي جي لاءِ ڪجي. ورهاڱي جي ٽن ڏهاڪن کان پوءِ جڏهن گلاب لغاري سنڌ سرڪار کي ياد پيو تـ بنيادي صحت مرڪز جي منظوري ٿي تـ پاڻ ڳوٺ جي غريبن جي ڏکن ۽ اهنجن کي محسوس ڪندي. پنهنجي دوست حاجي الهـ جڙيو خان لغاري کان ان جو پلاٽ مفت ۾ وٺي ڏنائين. اها ٻنهي ڌُرين جي فراخدلي هئي، جو اڄ اها اسپتال گلاب لغاري ۽ ان جي آس پاس صحت جون بنيادي ضرورتون پوريون ڪري رهي آهي. آئون مرحوم کي تمام گهڻو عقيدت ۽ احترام سان پيش ايندو هوس. موٽ ۾ پاڻ بـ مون کي ڪافي عزت ڏيندا هئا. آئون جڏهن روزگار سانگي اسلام آباد اُسهيس پئي تـ پاڻ مون کي حڪم ڪيائين تـ “اسلام آباد مان جڏهن بـ اچڻ ٿئي تـ مڙئي پيو ڀيرو ڀڃجان” پوءِ منهنجو جڏهن بـ ڳوٺ اچڻ ٿيندو هو تـ هڪ رات جي ماني چاچي حاجي وٽ هوندي هئي. سندس بورچي غلام محمد خاصخيلي جي هٿ جي ٺهيل ماني هجي ۽ حاجي صاحب جي کل ڀوڳ سان ڀرپور نصيحتن ڀري ڪچهري هجي تـ محفل کي چار چنڊ لڳي ويندا هئا. گلاب لغاري جي لاءِ اسڪول ڪامپليڪس هجي يا واٽر سپلاءِ اسڪيم پنهنجي ڪروڙن رپين جي زرعي زمين مفت ۾ ڳوٺ وارن جي حوالي ڪيائين. اڄ هزارن جي تعداد ۾ پاڻي جا اڃايل ۽ تعليم جا پياسا ان مان لاڀ حاصل ڪري رهيا آهن. هي هڪ اهڙو صدقي جو ڪم آهي، جنهن جي ڪري حاجي صاحب کي هزارن سالن تائين گلاب لغاري جي هوائن ۾ ياد رکيو ويندو. مون جڏهن گلاب لغاري ۾ گهر جي جاءِ ٿي ٺهرائي تـ مون کي چيو هئائين تـ “ اسان جي سنڌي سماج ۾ هر ماڻهو جي اها عادت هوندي آهي تـ ٻئي تي پنهنجي مرضي ٿوپيندو آهي. تنهنڪري توهان ٻڌجو سڀني جي، ان تي عمل ڪرڻ اوهان جي مرضي هوندي” پوءِ حاجي صاحب جي نصيحت مون هميشـ لاءِ ياد ڪري ڇڏي. نوڪريءَ جي آخري سالن ۾ آئون جڏهن ڊائريڪٽر جنرل جي عهدي تي پهتس تـ ڪافي ماڻهو منهنجي ماتحت ڪم ڪرڻ لڳا، تـ هر روز ڪو نـ ڪو ماڻهو نئين ڪهاڻي اچي ٻڌائيندو هو. ڪو ڪنهن جي خلاف،تـ ڪو ڪنهن جي خلاف. مون کي ائين لڳندو هو تـ چاچو حاجي الهـ بچايو منهنجي سامهون اچي بيٺو آهي ۽ مون کي چئي رهيو آهي تـ “ ٻڌ سڀني جي، عمل پنهنجي سوچ سمجهـ تي ڪر” ائين آئون پنهنجن وڏڙن جي نصيحت تي نوڪريءَ جا ڏکيا ڏهاڙا بـ سولائيءَ سان پورا ڪري ويس. پاڻ مذهبي ضرور هئا پر اعتدال پسند هئا، انتهاپسنديءَ کي ڪڏهن بـ پسند نـ ڪيائون. ڇو جو ڪنهن کي بـ مذهب جي نالي تي مدرسي کولڻ لاءِ زمين نـ ڏنائين. ان جي برعڪس واٽر سپلاءِ ۽ اسڪول وغيره لاءِ دل کولي پنهنجي قيمتي زمين ڏيئي ڇڏيائين. افسوس انهي ڳالهـ تي ٿئي ٿو تـ سندس اولاد انهي مقام تي نـ پهچي سگهيو آهي، جنهن تي هنن کي هئڻ گهربو هو. لڳي ٿو تـ حاجي صاحب مرحوم جنهن پنڌن ۽ پيچرن تي هلندو رهيو، اهي گس ۽ گهيڙ سندس پوين کان وڃائجي ويا آهن