محمد اشرف لغاري
جيئن شيرل لغاري مون سان قوم پرستي سان گڏ ذاتي دوست طور بـ گهرو گهاٽو رهيو. اهڙي طرح ٻيا منهنجا مٽ مائٽ يا ڳوٺ جا دوست گهرا گهاٽا نـ رهيا. ها البت انهن جو ڪنهن نـ ڪنهن طرح لکڻ پڙهڻ ۽ ڪتابن سان واسطو ضرور رهندو آيو آهي. پنهنجي وِت ۽ وس آهر ڪتابن جي خريد ڪرڻ تي خرچ بـ ڪندا آهن تـ ننڍي وڏي قومي ڪاڄ ۾ پڻ شامل پيا ٿيندا آهن. هي ان زماني جي ڳالهـ آهي جڏهن عوامي آواز اخبار سنڌ ۾ پنهنجا پير ڄمائڻ ۾ ڪوشان هئي، تـ هي اسان جي ڳوٺ جو نوجوان ان اخبار ۾ سنڌ جي مسئلن تي ڏاڍي ڀرپور انداز سان ڪالم لکندو رهيو. پاڻ آزاد نظم پڻ لکندو آهي. مثال طور سندس هڪ نظم هيٺ ڏجي ٿو.
تو مون کي بـ هٽ جو وکر سمجهو آ،
۽ خريدڻ ٿو چاهين پنهنجي گٺل سڪن سان
اها تنهنجي ڀل آ،
تون مون کي جيلن ۾ واڙي سگهين ٿو،
تيل ڪڙهاين ۾ ڪاڙهي سگهين ٿو،
منهنجن سنڌن مان سرمو بـ ٺاهي سگهين ٿو،
۽ اهو سمورو ڏاڍ جو تنهنجي وس آ،
مون تي آزمائي سگهين ٿو.
پر پنهنجي سوچن جو گند، منهنجي ذهن ۾ سمائي نـ سگهندين
منهنجو هي اوچو ڪنڌ جهڪاني نـ سگهندين
محمد اشرف لغاري جو جنم هڪ غريب گهراڻي ۾ اسان جي ڳوٺ جي ڀرسان ڳوٺ شير محمد لغاري ۾ ٿيو. مون کي خبر نـ آهي تـ سندس تعليم ڪيتري آهي. پر ڄاڻ ۽ سوچ جي لحاظ کان آئون کيس غريب مڃڻ جي لاءِ تيارنـ آهيان. هڪ سلجهليل سمجهيل، سٺي سوچ رکندڙ انسان محمد اشرف لغاري هميشـ ادب ۽ سياست تي وزن دار ۽ دليلن سان ڀرپور بحث مباحثا ڪندي نظر ايندو. مون ٽي ڏهاڪا اڳ جڏهن هن کي ڏٺو هو تـ جواني اڃان ڏارپئي ڪڍيا. پر ان زماني ۾ پڻ پاڻ سياسي طور مون کي بالغ نظر آيا. اڄ جڏهن گهڻو پاڻي پل هيٺان گذري چڪو آهي. سڄي سنڌ جمود جو شڪار آهي. تڏهن بـ اشرف لغاري جي نظريي توڙي سوچ ۾ ڪنهن بـ قسم جو ڦيرو نـ آيو آهي. پاڻ انتها پسندانـ سوچ جي سخت خلاف، صوفي منش ماڻهو آهي. سندس سوچ آهي تـ محبوب جي ماڻن ايترا گهر ڀڙڀانگ نـ ڪيا آهن، جيترا انتها پسندانـ سوچ گهر برباد ڪيا آهن.