عورتن لاءِ پڙدو
ٻانگ بعد ڪڏهن ڪڏهن هتي جي مذهبي پوليس جيڪا متاوا سڏجي ٿي. اوچتي چڪاس لاءِ نڪري ويندي آهي ته ڪير نماز تي نه ويا آهن. دڪان کليل هجڻ جي صورت ۾ هزار ريال ڏنڊ آهي . اهو ضرور آهي ته هتي چوري چڪاري نه برابر آهي. ان ڪري دڪان بند ڪرڻ ۾ دڪاندارن کي وڏو کٽراڳ نٿو ڪرڻو پوي. رڳو نالي ماتر لوهي ڄاري يا شٽر ڏيو ڇڏين. ڪيترو ئي سامان دڪان جي ٻاهران فوٽ پاٿ تي ئي رکيو رهي ٿو يا دڪان ٻاهران لڙڪندو رهي ٿو.
سعودي عرب ۾ ڪابه عورت دڪان، فئڪٽري يا آفيس ۾ ڪم نٿي ڪري. نڪي عورت کي ڪار هلائڻ جي اجازت آهي. ان معاملي ۾ هي ملڪ مردن ۽ رڳو مردن جي ئي دنيا آهي. عورت خريداريءَ لاءَ گهر کان ٻاهر نڪري سگهي ٿي پر پاڻ کي ڍڪي. پوءِ چاهي مسلمان هجي يا ڌارئين يورپي غير مسلم. ان ڪري هتي جون عربياڻيون توڙي انگريز، يورپي يا اسان جي ننڍي کنڊ جون عورتون ڪارو برقعو يا گائون (جنهن کي عبايا سڏجي ٿو) پائي ٻاهر نڪرن. ڪيتريون يورپي عورتن جو مٿو ڍڪيل نه هوندو آهي. پر عربياڻين، پاڪستانين، انڊين ويندي ڪورين فلپينين عورتن جو حجاب (ڪاري ٻيڻي ٿيل ٽڪنڊي ڪپڙي) سان ڍڪيل هوندو آهي. باقي اسلامي نقطي نظر کان منهن ۽ هٿ اڻ ڍڪيل رهن ٿا. پر ڪي ڪي هتي جون عربياڻيون پنهنجي شهر يا پاڙي ۾ منهن تي به ڪارو ڪپڙو ڏئي هلن. جيڪو انهن وٽ سنهو ٿئي ٿو. جنهن مان ڏسي سگهن. ڪي ڪاري رومال سان نڪ جي اڌ تائين منهن ڍڪين ۽ حجاب سان نرڙ تائين مٿو. پوءِ فقط ٻه اکيون نظر اچن ٿيون. جن مٿان اُس يا ڪارو اوچو فيشني چشمو پائين. پر اهو منهن ڍڪڻ وارو سخت پڙدو فقط پنهنجي ڄاڻ سڃاڻ واري ڳوٺ يا شهر ۾ ٿئي. جدي جهڙي شهر ۾ وڏن مُلن مولوين جو عربياڻيون زالون منهن اگهاڙا ڪري سمنڊ ڪنارن تي پيون ٽهلن يا مئڪڊونلڊ، ڪينٽڪي دڪانن ۾ ملڪ شيڪ ۽ شربتن جا آرڊر ڏين. منهنجو پڻ ڪجهه اهڙن سان سندن زالن سميت نڪرڻ ٿيو. ان ڪري لکي رهيو آهيان. سڀني جي ڳالهه ڪون ٿو ڪريان.
بهرحال اهو منهن ڍڪڻ پڙدو حڪومت جي قاعدي قانون يا مذهبي خيال کان نه پر رسم رواج کان آهي. جيئن اسان وٽ ڳوٺن ۾ پهچڻ سان عورتون پڙدو ڪن ٿيون. ڪراچي، اسلام آباد ۾ ائين پيون هلن. پر ڪي ڪي ته ڪراچي، لنڊن جهڙن شهرن ۾ به نه فقط ڪاري وڏي چادر يا گائون پائي نڪرن ٿيون. پر سڄو منهن به ڍڪيو هلن. ۽ ان پڙدي مطابق به مختلف رايا آهن ته اسلام فقط غير اخلاقي ڊريس کان منع ڪري ٿو. عورت کي پاڻ ڍڪي هلڻ کپي. سواءَ منهن ۽ هٿن جي عورت جي جسم جو ٻيو حصو ڌارئين کي نظر نه اچڻ کپي. ان سلسلي ۾ هتي جي هڪ عرب قرآن جي آيت ٻڌائي. “اي نبي، پنهجين زالن، ڌيئرن ۽ ايمان آڻيندڙ عورتن کي چئو ته هو پنهنجو پاڻ کي ڪپڙن سان ڍڪي هلن.” بقول هن عرب جي ته انڊيا ۽ پاڪستان جي ڪجهه علمائن ان آيت جو مطلب “منهن کي ڍڪڻ جو” ڪڍيو آهي ۽ هنن جو خيال آهي ته عورت لاءِ منهن ڍڪڻ پڻ ضروري (Obligatory) آهي.
پر بقول شيخ الباني جي، جيڪو اڄ ڪلهه مٿاهين درجي جو عالم ۽ اٿارٽي سمجهيو وڃي ٿو. عورت لاءِ منهن ڍڪڻ ضروري ناهي. پر جي ڍڪي ته بهتر آهي. يعني (Preferable) آهي، پر (Obligatory) ناهي.
هتي جي عربي مولويءَ ان سلسلي ۾ هيءَ حديث ٻڌائي ته “حضور صلي الله عليه وسلم جن جي سالي اسما بنت ابوبڪر رضه هڪ دفعو سنهي ڪپڙي جو وڳو پائي گهر ۾ آئي. حضور صلعم جن هن کي چيو” اسما جڏهن عورت بلوغت جي عمر تي پهچي ته هن جي جسم جو ڪو به حصو نظر نه اچڻ کپي. (۽ پوءِ پنهنجي منهن ۽ هٿن ڏي اشارو ڪندي چيو) سواءِ هن ۽ هن جي.” ۽ ان حديث مان ته لڳي ٿو ته عورت لاءِ منهن ڍڪڻ ضروري نه آهي. ٻين لفظن ۾ منهن اگهاڙو ڪري هلڻ سان کيس ڪو گناهه نه ٿيندو، پر جي ڍڪي هلي ٿي ته سٺي ڳالهه آهي.” هن عرب سمجهايو.
سو هتي جي مردن جي دنيا ۾ عورتون به نظر اچن ٿيون، پر پڙدي ۾. وڌ ۾ وڌ ڪن ڪن عورتن جو منهن ۽ ڪراين تائين هٿ نظر اچن ٿا. اهو ئي پڙدي جو طريقو ملائيشيا ۽ انڊونيشيا پاسي آهي. خاص ڪري عورت لاءِ مٿو اگهاڙو رکڻ خراب سمجهيو وڃي ٿو. هيڏانهن عرب توڙي آفريڪا ۽ ملائيشيا پاسي ننڍيون ڇوڪريون توڙي عورتون مٿي تي چڱي طرح ڪانٽن ۽ ٽاچنين سان رومال ٻڌي هلن. جنهن مان مٿي جو هڪ وار به نظر نٿو اچي. مٿي جي ڍڪڻ واري ان ٽڪنڊي رومال کي عرب “حجاب” سڏين ٿا ته ايراني “روسريءِ” ۽ ملئي ۽ انڊونيشين “تودونگ” سڏين.