ڇو ٿا مونکي پاڻ سان وٺي هلو
“ دوده پتي چانهه آهي _ ؟” مون چانهه ٺاهيندڙ پٺاڻ کان پڇيو.
هن خبر ناهي ڪيتري دير کان کير ۾ ڪڙهندڙ چانهه جي پتيلي جو ڍڪ لاهي ڪوپ سان چانهه ڪڍي ڇاڻيءَ ذريعي گلاس ۾ وجهي ڏني.
“مهرباني. ڪتني ڪي هي؟ “ مون پڇيومانس.
“ايڪ ريال ڪي.” هن وراڻيو ۽ سندس هٿ تي ان ئي وقت ڪنگ فهد جي فوٽوءَ وارو هڪ ريال جو نوٽ رکي پنهنجو پاڻ کي آجو سمجيهم. يعني هاڻي جنهن وقت به ڊرائيور هلڻ جي ڪئي، جنهن ڪوچ بيهارڻ وقت ويه منٽن جي Stay جو اعلان ڪيو هو، ته جتي آيو گلاس ڦٽو ڪري هلبو ۽ پوءِ بئري کي ڳولي چانهه جي قيمت ادا ڪرڻ جو کٽراڳ نه رهندو. چانهه جو ڍڪ ڀري ڏٺم. واهه جي ڪڙڪ ٺهيل هئي. عرب دنيا ۾ اهڙي چانهه ملڻ مشڪل آهي. هيءَ ننڍي کنڊ جي خاص Speciality آهي، جيڪا ڪنهن زماني ۾ عدن ۽ سنگارپور تائين پکڙيل هئي. بلڪه پاڪستان ۽ هندستان جي ڪيترن شهرن ۾ ته هن کي سنگاپوري چانهه سڏبو هو. پر هاڻ سنگاپور ۾ تازي کير ۾ چانهه ڪاڙهڻ بدران چانهه جي ڪاڙهي ۾ گهاٽو Condensed کير وجهن جيڪو چانهن کي هيڪاندو مٺو چاش جهڙو ۽ اڇو کير جهڙو بڻايو ڇڏي.
دل ۾ آيو ته چانهه ٺاهيندڙ پٺاڻ کان پڇان ته اها چانهه ڪيئن ٺاهي اٿئي يا ڪهڙي پتي استعمال ڪئي اٿئي، پر ان قسم جي سوال جي پچر ڇڏي ڏنم جو ٻه ڏينهن کن اڳ ۾ ينبع (ينبو) شهر جي هڪ حيدرآباد دکن جي هوٽل “دکن دربار” ۾ چانهه پيئڻ بعد چانهه جي واکاڻ ڪندي چيم:
“توهان جي هوٽل جي ڏاڍي سٺي چانهه آهي. ڪيئن ٿا ٺاهيو؟”
مون سمجهيو ته هو خوش ٿي نه فقط ٻڌائيندو _ جنهن جي ٺاهڻ جو ضرور هڪ عام طريقو ئي هوندو ۽ ان ۾ ڪهڙي وڏي ڪاريگري يا هنرمندي هوندي، هو لکي ڏيڻ لاءِ به زور ڀريندو. پر وڏي ٽانءِ ۾ وراڻيائين:
“نهين جي يه تو هماري ايڪ خاص رسيپي هي.”
“ ڌوڙ وڃي پاءِ،” مون دل ۾ چيو. حق تي اسان جي ننڍي کنڊ جو اڇو منهن ٿيو آهي. يورپ، آمريڪا راڪيٽ، ڪمپيوٽر ۽ الائي ڇا ڇا ايجادون ڪري انهن جون واٽون ۽ ترڪيون رسالن، ڪتابن، ريڊيو ۽ ٽي وين ذريعي دنيا جي عوام ۾ عام پيو ڪري ۽ هتي اسان جا مرد توڙي عورتون ٻاجهر جي ماني پچائڻ جي ترڪيب به پيون راز ۾ رکن. بيضو ترڻ کي ڪاريگري پيون سمجهن. وڌ ۾ وڌ ان چانهه ۾ کڻي ڦوٽو، لونگ، مٺي ڪاٺي يا ٻي ڪنهن اهڙي شيءِ جي ذرڙي وڌي هوندءِ _ ان ۾ ڪهڙو زعفران، شيري يا رم، يا ٻيا سورهن مسالا وڌا هوندءِ. چانهه جو گلاس کڻي ڀر واري بقالا (دڪان) ۾ گهڙيس. ان ئي وقت وچينءَ جي ٻانگ هلي رهي هئي. مون سمجهيو ته دڪان بند آهي، پر در کولڻ سان کلي ويو بلڪ ٻه چار گراهڪ ٻيا به بيٺا هئا ته مون کانپوءِ به هڪ ٻيا ٻيا به گهڙيا. دڪاندار ايندڙن کي رڳو ڪڏهن منٿ ميڙ سان ڪڏهن بيزاريءَ سان چوندو رهيو ته خدا جي واسطي دڪان جو در بند ڪري اندر گهڙو. ڇو ٿا مونکي به پاڻ سان پاڪستان وٺي هلو.
پهرين مونکي سندس اها ڳالهه سمجهه ۾ نه آئي. سندس ان جملي چوڻ وقت آئون کانئس سوال ڪرڻ وارو هوس ته شهرن ۾ ته ٻانگ جي پهرين لفظ الله اڪبر ٻڌڻ سان گراهڪن کي يڪدم ٻاهر ڪڍي دڪان بند ڪن ٿا، پر هتي ٻانگ ختم ٿي وڃڻ بعد به خريداري هلي رهي آهي. پر پوءِ دڪاندار کان اهو ٻڌي سمجهي ويس ته هو ڇو اسان کي ٻاهريون در بند رکڻ جي تاڪيد ڪري رهيو آهي. جيئن ٻاهران چيڪ ڪندڙ متاوا (مذهبي پوليس وارو) سمجهي ته دڪان بند آهي. ڪاروبار بند آهي. نه ته ٻي صورت ۾، ٻانگ کان وٺي فرض نماز پڙهڻ دوران دڪان کليو رکڻ يا ڪاروبار قائم رکڻ واري تي پهريون دفعو هڪ هزار ريال ڏنڊ ۽ ٻئي دفعي تي کيس پنهنجي ملڪ موڪليو وڃي ٿو.