ڇا سعودي عرب ۾ ڀَت پيو ورهائجي
“سائين مان توهان کي ڇا ٻڌايان ته پنهنجي ملڪ ۾ ماڻهو اهو ٿا سمجهن ته هتي سعودي ۾ ڀت پيو ورهائجي. پر هاڻ ڀت ورهائڻ وارا ديڳڙا اونڌا ڪري ويٺا آهن ۽ ڏسڻا وائسڻا پنجين پنجين سئو جي نوڪريءَ لاءِ ليلائي رهيا آهن. جتي آئون رهان ٿو اتي ڪجهه پاڪستاني پنجن ڇهن مهينن کان ٽڪيل آهن. غريب روز نوڪريء لاءِ شهر ۾ واجهاين ٿا پر کين اڃان نه ٿي ملي. ڪنهن ڪنهن ڏينهن ڪا مزوري لڳي وڃين ٿي نه ته اسين نوڪرين وارا کين ڏيون جنهن مان اڀرو سڀرو پيٽ ڀرين ٿا. قسم کڻي توهان کي ٻڌايان ٿو، يقين نه اچيو ته هلي ڏسو ته هو ڪهڙي حالت ۾ پٽ تي چادر وڇايو ليٽيا پيا آهن. سندن جسم تي هڏا ۽ چمڙي وڃي بچي آهي، ماس ته ڄڻ آهي ئي ڪونه. “ هن چيو.
“مونکي خبر آهي.” مون وراڻيومانس. شهر ۾ روزانو ڪيترائي بي روزگار نظر اچن ٿا، جيڪي ويزا (سعودي عرب ۾ گهڙڻ جي پرمٽ) خريد ڪري هتي پهچڻ تي نوڪري جي ڳولا ۾ آهن. ڪيترا ته ڊاڪٽر ۽ انجنيئر، مڪينڪ، ٽيڪنيشن، ڊرائيور ۽ نوڪر جي ويزا تي هتي اچي پنهنجي تعليم مناسب نوڪري ڳولي رهيا آهن. خانگي اسپتالن ۾ ڪڏهن ڊاڪٽر جي ضرورت پوي ٿي ته پوءِ اسپتال وارا ههڙن بي روزگارن کي گهٽ پگهار تي رکن ٿا ۽ ٻاهران نٿا گهرائين. کين خبر آهي ته هتي آيل بي روزگار پنهنجي ملڪ ۾ رهندڙ بي روزگار کان وڌيڪ مجبور آهي ۽ هو چاهي ٿو ته نه کان گهٽ پگهار تي به نوڪري ملي وڃي.”
هتي هي سڀ ڪجهه لکڻ جو مطلب اهو آهي ته هتي اچڻ جو سوچڻ يا اچڻ کان اڳ هرهڪ هتي جي موجوده حالتن کي ضرور نظر ۾ رکي. سچ ته هي آهي ته هتي (سعودي عرب) ۾ اچڻ کان اڳ مونکي به ايترا تفصيل معلوم نه هئا ۽ نه سمجهه ۾ آيو ٿي. جيتوڻيڪ دنيا جي ڪيترن ملڪن ۾ عرب مليا ٿي، پر اتي انهن جو ٻيو نمونو رهي ٿو، پنهنجي ملڪن ۾ ٻيو. ظاهر آهي ته ڪي exceptional ڪيس به ٿين ٿا. جيئن جنهن عرب دوست وٽ آيو آهيان اهو پڙهيل ڳڙهيل ۽ انگلينڊ ۽ يورپي ملڪن ۾ رهڻ ڪرڻ ڪري ٻين کان بلڪل مختلف ۽ سٺي طبيعت جو آهي. يا شايد آءُ هن وٽ دوست جي حيثيت ۾ رهيل آهيان. نوڪري يا واپار وهنوار ۾ ٿي سگهي ٿو هن جو ٻيو رويو ٿئي ها. بهرحال هن ملڪ جي ماڻهن جي هڪ پنهنجي انفرادي طبيعت ٿئي ٿي ۽ ٻي اجتمائي. مجموئي طور عرب جي طبيعت، يعني اڄ جي عرب جي طبيعت ڦرندي ويرم نٿي لڳي. ٿي سگهي ٿو ڪو توهان کي پاڪستان مان ڪم لاء آڻڻ وقت مٺو ٿي ڳالهائي پوءِ هتي اچي نه فقط رخ بدلائي پر ڪيل واعدا به پورا نه ڪري. ائين به عام طرح ٿيندو رهي ٿو. ٻيو ته اهو سوچي اچڻ ته اوپن ويزا وٺي سعودي عرب يا ڪنهن ٻئي ملڪ ۾ پاڻهي نوڪري ڳولي لهبي، تمام ڏکيو ڪم آهي. ڇو جو هتي پهچڻ سان پاڻ جهڙي درجن غريب ملڪن جا سوين بيروزگار نوڪريءَ لاءِ واجهائيندا نظر اچن ٿا ۽ ڪيترا توهان جي سوچيل گهٽ پگهار کان به تمام گهٽ ۾ نوڪري ڪرڻ لاءِ تيار آهن. هڪ پاڪستاني کان پڇيم ته سعودي عرب ۾ پاڪستاني گهڻا ڇو نه آهن؟
“ نه، آهن ته سهي” هن وراڻيو.
“آهن پر اوترا نه آهن جيترا هجڻ کپن. پاڪستان سعودي عرب جو ذري گهٽ پاڙيسري ملڪ آهي، مذهب ساڳيو آهي، ڪلچر ۽ موسم به اسان جي ملڪ سان ملي ٿي. (جيئن ڏکڻ هندستان جا ملائيشيا يا سريلنڪا جهڙن ملڪن ۾ ڪم ڪندي وڌيڪ آساني محسوس ڪن ٿا جو ٻنهي ملڪن ۾ لڳاتار مينهن، گهاٽا جهنگل، جيت جڙا ۽ گهم واري گرمي آهي تيئن سنڌ، پنجاب، بلوچستان ۽ سرحد جي ماڻهن لاء سعودي عرب جي جاگرافي ۽ موسم سُوٽ ڪري ٿي) هئڻ ته هيئن کپي ته اسان جي ملڪ جا هتي وڌيڪ هجڻ کپن ۽ انڊونيشيا، بنگلاديش ۽ هندستان جي ڏاکڻي علائقن جا، انهن لاءِ سعودي عرب ايئن آهي جيئن مينهن لاءِ تتل واري يا اُٺ لاءِ ملائيشيا جو مينهن ۽ گپ.”
“ان جو وڏو سبب اهو آهي ته عرب پگهار جي معاملي ۾ ڪنجوس ٿيندا وڃن. هو به ڏسن ٿا ته گهٽ پگهار تي به ماڻهو ملن پيا ته گهڻو ڇو ڏجي. سو چئين پنجين سئو ريالن تي ڪهڙو پاڪستاني ايندو، پر بنگالي، تامل، برمي ان کان گهٽ تي اچن پيا ۽ ايندا رهندا. پاڪستاني اوپن ويزا خريد ڪري پوءِ هتي ڪنهن چڱي نوڪري ءَ جي ڳولا لاءِ ضرور اچي ٿو پر هاڻ چڱيون نوڪريون خواب ٿي چڪيون آهن ۽ ڪيترا اچي پڇتائين ٿا. ڪيترن کي اڃان خبر ناهي ۽ اڃان ايندا رهن ٿا ۽ ايندا رهندا. جتي هنن عرب ملڪن اسان جهڙن ملڪن جي غريب ماڻهن کي سکيو ستابو بنايو آهي اتي ڪيترن غريبن کي وڌيڪ غريب پڻ بڻايو آهي.” هن ٻڌايو.
“اهو ڀلا ڪيئن” مون پڇيو مانس.
“ظاهر آهي قرض کڻي يا الهه تلهه وڪڻيو جڏهن اسان جي ماڻهوءَ کي هتي اچيو معلوم ٿئي ٿو ته پاڪستان جهڙي نوڪريءَ جو به هتي آسرو ناهي ته پوءِ نفسياتي ۽ ذهني طور مريض ٿيو پوي.”
سو بنا نوڪريءَ جي هن پاسي ڪو سوچي سمجهي اچي جيسين ڪو سندس مائت يا سٺو دوست ذمو کڻي ۽ جيسين نوڪري ملي تيسين پاڻ سان رهائڻ ۽ کارائڻ پيارڻ جو بندوبست ڪري. ڇو جو هتي رهائش ۽ کاڌي پيتي جو وڏو مسئلو آهي ۽ هر هڪ جي پنهنجي اڀري سڀري رهائش آهي جيڪا کين سندن ڪفيل طرفان مليل آهي. ڪيترا کڻي پنهنجي دوست يا مائٽ کي رهائڻ چاهين ته به سندن عرب ڪفيل ٿي سگهي ٿو ته اعتراض ڪري. نه وري هنن ملڪن ۾ سنگاپور، جپان، ملائيشيا جهڙا پارڪ ۽ ريلوي اسٽيشنون آهن جن جي بينچن تي ويهي نئون آيل پرديسي ڏينهن ٻه گذاري سگهي.