مديني ۾ داخل ٿيڻ
مديني شهر جي ويجهو اچڻ تي حسن اها جاءِ ڏيکاري جنهن کي ميڪات سڏجي ٿو. حج تي روانا ٿيندڙ مسلمان هتان کان احرام ٻڌن ٿا. هن لنگهه کان خاص ڪري اهي گذرن ٿا، جيڪي عراق، شام، ڪويت، ترڪي کان باءِ روڊ مڪي وڃن ٿا. شهر جي ويجهو اچڻ تي اهي بورڊ پڻ نظر اچن ٿا. جن ذريعي غير مسلم کي تاڪيد ڪيل آهي ته هو سڌو رستو وٺي شهر ۾ گهڙڻ بدران سرڪيولر رستو وٺي شهر جي ٻاهران ئي ٻاهران لنگهي وڃن. ڇو جو مڪو ۽ مدينو ٻه اهڙا شهر آهن، جن ۾ اندر اچڻ جي فقط مسلمانن کي اجازت آهي. سعودي عرب جي هر شهر ۾ توهان کي هندو، سک، عيسائي، ٻڌ، چيني، يورپي، آفريڪن ۽ آمريڪن ملندا، پر مڪي ۽ مديني ۾ ڪنهن به غير مسلم کي اچڻ جي اجازت ناهي. ان ڪري مڪي ۽ مديني ۾ غير مسلم جو ڪو به پروجيڪٽ يا فئڪٽري ناهي. اگر آهي ته ان ۾ ڪم ڪرڻ وارا سڀ مسلمان آهن. جيئن مسجد نبويءَ جي بلڪل ڀر ۾ اوبيراءِ هوٽل آهي، جنهن جو مالڪ هڪ انڊين هندو آهي، پر هن هوٽل ۾ ڪم ڪرڻ وارا سڀ مسلمان رکيا اٿس.اهڙي طرح حرم پاڪ کي ايئر ڪنڊيشن رکڻ جو پلانٽ ڪنهن آمريڪن يورپين فرم جو آهي ۽ اهي ان جي نگهباني ڪن ٿا. پر جيئن ته هنن کي شهر ۾ اندر اچڻ جي اجازت نه آهي ان ڪري هنن مين پلانٽ شهر کان ٻاهر (پنجويهه ڪلوميٽر کن پري) هنيو آهي، جتان ٿڌي هوا پائيپن ذريعي مسجد ۾ پهچائي وڃي ٿي.
مختلف شهرن جا رستا مديني وٽان لنگهن ٿا، جيئن ته رياض کان جدي، يا دمام، الخبر، جبيل، انزاهه، تبوڪ کان طائف ۽ جدي ويندي اهي رستا مديني مان گذرن ٿا. پوءِ مسلمان ته شهر جو چ مان لنگهي سگهن ٿا. پر اهي گاڏيون جن ۾ غير مسلم آهن، اهي شهر جو ٻاهريون ڦيرو ڪري لنگهن ٿيون. اسان سڌو شهر ڏي وڌيا سين ۽ جيئن جيئن اڳيان وڌندا رهياسين، رستا، دڪان، گاڏيون، روشنيون، ماڻهو وڌندا ويا. حسن مونکي چيو ته نبي صلعم جي شهر مديني ۾ گهڙڻ وقت اسلام عليڪم يا نبي محمد رسول الله، اسلام عليڪم عمر فاروق، اسلام عليڪم ابوبڪر صديق، اسلام عليڪم اصحابه ڪرام چوڻ کپي. مون سندس چوڻ موجب سلام ڪيو. سندس ٻار جيڪي مديني ۾ ايندا ويندا رهن ٿا، انهن کي خبر هئي جيڪي اڳهين سلام ڪري چڪا هئا.
“هاڻ هي سڌو ئي سڌو رستو نبي پاڪ صلعم جي روضي مسجد النبوي تي پهچي ٿو. جتي آسمان ۾ گهڻي روشني نظر اچي رهي آهي، بلڪل اتي هيٺ روضو پاڪ آهي. ٿورو اڳيان هلڻ تي هڪ هڪ ٿي مسجد جا منارا نظر اچڻ لڳا”. انهن ۾ ايترا ته مرڪري بلب لڳل هئا جو رات جي وقت به ائين پئي لڳو ڄڻ ڏينهن هجي، اسين اڳيان وڌندا وڌندا اچي ويجهو پهتاسين.
“مسجد جي چوڌاري ايترو ته ڪم هلندو رهي ٿو جو هر دفعي اچڻ تي نوان رستا ۽ نيون عمارتون نظر اچن ٿيون.”حسن چيو. جيڪو هن شهر جي گهٽيءَ گهٽي کان واقف آهي. جو هن ننڍپڻ اسڪولي تعليم تائين مديني جي هنن گهٽين ۾ گذاريو. جنهن رستي کان اسين مسجد طرف وڌي رهيا هئاسين ان تي ڪم هلي رهيو هو، ان ڪري تيرن جي نشاني مطابق اسان ٻيو رستو اختيار ڪيو، جيڪو هوٽل بهاالدين، هوٽل نخيل، هوٽل اوبيراءَ وغيره جي بلڪل ويجهو وڃي نڪتو. جيڪي مسجد جي ٻٺين درن وٽ آهن، جتي وضو ڪرڻ جون جايون آهن. پر پري پري تائين ڪٿي به رستي جو ڪم خالي نه ملي سگهيو، جتي کڻي ڪار پارڪ ڪجي. نه وري ان وقت مسجد اندر هلي سگهيا سين ٿي جو حسن ٻڌايو ته عشاءَ نماز بعد مسجد بند ڪئي وڃي ٿي. اسان اهوئي هاڻ پروگرام ٺاهيو ته فجر نماز تي اچبو ۽ ٻئي ڏينهن عيد هئي سو عيد نماز به هتي ئي پڙهبي.