لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سنڌي نثر جي ڪن صنفن جو اڀياس

ھي ڪتاب مضمون، مقالن، سفرنامن، ناول، افساني ۽ ڊرامي جو اڀياس آھي. ھي ڪتاب سي.ايس.ايس، پي.سي.ايس ۽ ڊگري حاصل ڪندڙن لاءِ ڪارائتو آھي. پروفيسر پروين موسى جو هيءُ ڪتاب، سنڌي ادب ۾ تنقيدي ادب جي تاريخ ۾ هڪ بهترين اضافو آهي. محترمہ جي لکڻ موجب، پاڻ هيءَ محنت C.S.S, P.C.S جهڙن چٽا ڀيٽيءَ وارن امتحانن کان سواءِ گرئجويٽ ۽ ايم. اي جي امتحانن جي نصابي ضرورتن کي سامھون رکي لکيو اٿس، پر منھنجي خيال ۾، هن ڪتاب ۾ شامل ڪيل مواد جو معيار، گھڻو مٿانھون آهي، هي ڪتاب سچ، پچ تہ شاگردن کان سواءِ سنڌي علم ادب جي عام مطالعي۾ دلچسپي رکندڙ هر ماڻهو ۽ محقق جي خواهش پوري ڪرڻ جي سلسلي ۾ معلومات ۽ اُن لاءِ گھربل مواد جون گهرجون پوريون ڪري ٿو.

Title Cover of book سنڌي نثر جي ڪن صنفن جو اڀياس

ورھاڱي کان پوءِ مضمون نويسيءَ جي ترقي:

ورھاڱي کان پوءِ ھن نثري صنف ترقيءَ جون منزلون ماڻيون. ڪافي موضوعن تي لکيل مضمون مختلف اخبارن ۽ رسالن جي زينت بنيا، پر ڇپيل مجموعن جو تعداد البت گھٽ رھيو، اھي جيڪڏھن ڪتابي صورت ۾ آندا وڃن ته نه فقط ھن ادبي صنف جو بهترين مواد ڪٺو ٿي وڃي پر شاگردن ۽ محققن کي تحقيقي ڪم ۾ به سٺي مدد ملي. ورھاڱي کان پوءِ مضمونن جي موضوعن ۾ گھڻي وسعت آئي تعليمي سوانحي، تاريخي، مذھبي ۽ معلوماتي مضمونن کان سواءِ، سياست، سير ۽ سياحت ۽ سائنس جھڙن موضوعن تي به سنڌيءَ ۾ مضمون لکيا ويا ۽ ٻيا به ڪيترائي متفرقه عنوان موضوع هيٺ رھيا آھن. ورھاڱي کان پوءِ جن اخبارن ۽ رسالن سنڌي مضمونن ۽ مقالن کي ترقي ڏياري انهن ۾ عبرت. ھلال پاڪستان ڪراچي، سنڌ نيوز، آفتاب، مھراڻ، ڪاوش، صداقت، پيغام، عبرت مئگزين، پارس، ڪينجھر، آرسي، نئون نياپو، سنڌ سجاڳ، سھڻي، سوجھرو، اديون، سگھڙين سٿ، سنڌي ادب ۽ خاص طور نئين زندگي، ٽه ماھي مھراڻ ۽ ٻيا ڪجھ تحقيقي مخزن اچي وڃن ٿا. ھن ڪتاب ۾ ڪافي مضمونن ۽ مقالن جي ڪتابن جو جائزو ڏنو ويو آھي، پر ڪجھ ڪتابن جو جائزو ڊيگھ سبب نه اچي سگھيو آھي، جيڪي به مضمون جي صنف ۾ اھم ڪتاب آھن، جيئن ”ڪچ ڪوڏيون“، عطا حسين شاھ موسوي، ”ڪک ھيٺان لک، ڪريم ڏنو راڄپر، ”رند ۽ پنڌ“، پير علي محمد شاھ راشدي، ”نقش عمل“ محمد اسماعيل عرساڻي، ”مضامين خليل“ ابراھيم خليل، ”مقالات قاسمي“ علامه غلام مصطفيٰ قاسمي ۽ ڪجھ ٻيا ڪتاب آھن. سنڌي ادب جي مقالاتي ادب ۾ اعليٰ علمي معيار جون تحقيقي ٿيسز ۽ ايم اي فائنل جا لکيل مونوگراف آھن. جن سنڌي نثر جي تحقيقي ميدان کي سيراب ڪيو ۽ گڏوگڏ مضمون نويسيءَ کي ھٿي ڏياري انهن ۾ لطف لله بدوي، مولائي شيدائي، علامه آءِ. آءِ. قاضي، داڪٽر دائود پوٽو، احسان بدوي، غلام محمد گرامي، محمد اسماعيل عرساڻي، غلام محمد شاھواڻي، ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ، ڊاڪٽر غلام علي الانا، ڊاڪٽر عبدالجبار جوڻيجو، محمد ابراھيم جويو، ڊاڪٽر اياز قادري، عطا حسين شاھ موسوي، ڊاڪٽر عبدالمجيد ميمڻ، ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلو، ڊاڪٽر حبيب لله مرزا، ڊاڪٽر الھداد ٻوھيو، مولانا غلام مصطفيٰ قاسمي، پروفيسر علي نواز جتوئي، پروفيسر عطا محمد حامي، ڊاڪٽر موتي لعل جوتواڻي، ڊاڪٽر ابراھيم خليل، ڪريم ڏنو راڄپر، محمد بخش مجنون، سائين جي. ايم. سيد، حيدربخش جتوئي، رسول بخش پليجو، ڊاڪٽر تنوير عباسي، ڊاڪٽر غلام نبي سڌايو، ڊاڪٽر ھدايت پريم، ڊاڪٽر قاضي خادم، ڊاڪٽر شاھنواز سوڍر، بدر ابڙو۽ ٻيا ليکڪ ڳڻائي سگھجن ٿا.
عورت ليکڪائن ۾ جن شخصيتن سنڌي مضمون ۽ مقالا نويسيءَ جو مان مٿانهون ڪيو. انهن ۾ خانم خديجه دائود پوٽو، ڊاڪٽر شمس عباسي، پوپٽي هيراننداڻي، ڊاڪٽر درشھوار سيد، ڊاڪٽر ثريا سوز، ڊاڪٽر نور افروز خواجه، ڊاڪٽر فھميده حسين، حسن بانو سومرو، فيروزه سمون، ڊاڪٽر سحر امداد، ڊاڪٽر تهمينه مفتي، ڊاڪٽر ام ڪلثوم، ڊاڪٽر پروين موسى ۽ ٻيا نالا اچي وڃن ٿا. سنڌي صحافت، مضمون ۽ مقالن کي اخبارن ۽ رسالن وسيلي وڌائڻ ۾ اھم ڪردار ادا ڪيو آھي. ورھاڱي کان اڳ ۽ پوءِ ڪيترائي مقالا ۽ مضمون صحافتي ساٿ سان سنڌي ادب جو حصو بنيا آھن.