لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سنڌي نثر جي ڪن صنفن جو اڀياس

ھي ڪتاب مضمون، مقالن، سفرنامن، ناول، افساني ۽ ڊرامي جو اڀياس آھي. ھي ڪتاب سي.ايس.ايس، پي.سي.ايس ۽ ڊگري حاصل ڪندڙن لاءِ ڪارائتو آھي. پروفيسر پروين موسى جو هيءُ ڪتاب، سنڌي ادب ۾ تنقيدي ادب جي تاريخ ۾ هڪ بهترين اضافو آهي. محترمہ جي لکڻ موجب، پاڻ هيءَ محنت C.S.S, P.C.S جهڙن چٽا ڀيٽيءَ وارن امتحانن کان سواءِ گرئجويٽ ۽ ايم. اي جي امتحانن جي نصابي ضرورتن کي سامھون رکي لکيو اٿس، پر منھنجي خيال ۾، هن ڪتاب ۾ شامل ڪيل مواد جو معيار، گھڻو مٿانھون آهي، هي ڪتاب سچ، پچ تہ شاگردن کان سواءِ سنڌي علم ادب جي عام مطالعي۾ دلچسپي رکندڙ هر ماڻهو ۽ محقق جي خواهش پوري ڪرڻ جي سلسلي ۾ معلومات ۽ اُن لاءِ گھربل مواد جون گهرجون پوريون ڪري ٿو.

Title Cover of book سنڌي نثر جي ڪن صنفن جو اڀياس

حقيقت نگاري Realism:

هي لاڙو سنڌي ادب ۾ سماجي حقيقت نگاريءَ جي بيان سان شروع کان موجود آهي، ورهاڱي کان پوءِ حقيقت نگاريءَ ۾ وڌيڪ جدت آئي آهي، موجوده دور جي ڪهاڻي ۽ ناول Realism جي اوج تي رسيل آهن، مغربي ادب ۾ گورڪي، دوستو وسڪي، ٽالسٽاءِ، ترجنيف ۽ ٻيا مشهور ليکڪ جن حقيقت نگاري کي ادب ۾ اڳيان آندو انهن جي تحريرن جا سنڌي ۾ ترجما به موجود آهن سنڌي ليکڪن پرڏيهي ادب جو اڀياس به ڪيو آهي، انهي تحت سنڌي شاعري ۽ نثر ۾ حقيقت نگاري عروج تي ملي ٿي. سماجي حقيقت نگاريءَ تي مشتمل ڪيتريون ئي تحريرون افسانوي ادب جو حصو بنيل آهن، لکندڙن ۾ حفيظ شيخ، شيخ اياز، نجم عباسي، ڊاڪٽر ابرهيم خليل، جمال ابڙو، غلام رباني آگرو، عبدالقادر جوڻيجو، نورالهديٰ شاھ، ڊاڪٽر عبدالجبار جوڻيجو، سراج الحق، نسيم کرل ۽ امر جليل کانسواءِ ڪافي ليکڪن هن لاڙي کي عام ڪيو آهي، سنڌي افسانوي ادب ۾ ٻيا به اهم لاڙا آيا آهن، جن جابه ڪافي مثال ملن ٿا، انهيءَ لاڙن ۾ مقاميت نگاري قوميت پسندي، انسانيت پرستي، جديديت، اظهاريت، خود وجوديت، ترقي پسندي، نفسياتي رجحان، مارڪسي نظريو، اشتراڪيت ۽ ٻيا ڪيترائي لاڙا آهن، جيڪي سنڌي ادب جي نثر ۽ نظم ۾ پسي سگهجن ٿا، اهي وڌيڪ واضح ٿيندا ويندا، ممڪن آهي ته ڪجھ انهن مان قائم رهندا ته ڪجھ ڪمزور ٿي ختم ٿي ويندا. ڊاڪٽر قاضي خادم صاحب چواڻي ته ”ڪنهن قوم جا ادبي، سياسي، سماجي ۽ ثقافتي لاڙا تاريخي حالتن توڙي واقعن سان ملي بدلجندا رهندا آهن. انهن جي ڇنڊ ڇاڻ ٿيندي رهندي آهي، انهيءَ عمل جي نتيجي ۾ غلط سلط ۽ ڪمزور وقتي لاڙا خود بخود ڇنڊجي صاف ٿيندا آهن ۽ مضبوط لاڙا قدرن Values جو روپ وٺي مستقل روايتن جي حيثيت اختيار ڪندا آهن“. (ص، 72، ادبي لاڙا، ڪينجهر 9)