وجوديت Existentialism:
يا ايئن چئي سگهجي ٿو ته، ”وجوديت سوچڻ جو هڪ طريقو آهي، جنهن ۾ ماڻهوءَ جي سمجھ واري ڀاڱي جي بدران سندس جذبي واري ڀاڱي کي پنهنجي توجھ جو مرڪز بنائجي“ .
وجودي فلسفي جو باني ته سورين ڪريڪگارڊ هو بعد ۾ مارٽن، سارتر، سائمن، البرٽ ڪاميو پڻ انهيءَ تحريڪ جا ساٿي ٿيا. هي وجودي فلسفو بي ثباتي تي دارومدار ٿو جنهن موجب انسان غير يقيني واريءَ دنيا جو رهواسي آهي. زمان ۽ مڪان ۾ سچ جو وجود ئي ڪونهي. سارتر نئين نموني وجودي فلسفي کي اڳيان آندو زان پال سارتر فرانسسي ناول نگار، فلسفيءَ کي 1964ع جي نوبل انعام سان نوازيو ويو جو هن نه ورتو “Nousee” سندس ناول 1938ع ۾ ڇپيو جنهن جو سنڌي ترجمو ڊاڪٽر بدر اُڄڻ ”اندر جي اڇل“ جي عنوان سان ڪيو آهي. سارتر ڪيترائي ڪتاب لکيا جن ۾ هن ادب، زندگي، عورت، نفسيات، فلسفي ۽ ٻين موضوعن تي لکيو آهي. هو سڄي حياتي مظلوم ۽ ڌتڙيل طبقي جو حامي رهيو. سندس موجب ته فرد جي خواهش جي انمول حاصلات کي ڪٿ ۾ آڻڻ ضروري آهي. ”وجوديت“ جو اعلى معيار اهو آهي ته سوچ ۽ ارادو هڪ جيترا اهم آهن.
ڊاڪٽر جبار موجب وجوديت غير عقلي لاڙن جي نشاندهي ڪري ٿي. وجوديت جون داخلي وارداتون، ڊپ، دهشت، موت، بوريت، مايوسي ۽ جرم آهن. ٻين لفظن ۾ هي قنوطيت جو فلسفو آهي“.
وجوديت جي جديد نظريي کي جن سنڌي ليکڪن اڳيان آندو انهن ۾ آغا سليم، ڊاڪٽر قاضي خادم، ولي رام ولڀ، ماڻڪ، لعل پشپ، موتي لعل جوتواڻي، شيام جئه سنگهاڻي ۽ ٻيا اچي وڃن ٿا.