شاعري پيار جو سڏ آهي
پيار جو سڏ هجي، پيار جو پنڌ هجي يا پيار جي پُڇا هُجي شاعري ئي آهي. شاعري دِل جو موڙيل اُهو آرس آهي جيڪو ڪنوارو تن موڙي ته ڪائنات پوري رقصان هجي. شاعري ذريعي ماڻهو، ماڻهو جي دِل تائين ايترو آساني سان پُهچي وڃي ٿو، جو هونئن ڪيئي زمانا وِڃائي به پُهچ کي پائي نه سگهي.
عبدالواحد آريسر شاعري بابت لکي ٿو ته: ”شاعري عربي ٻولي جو لفظ آهي جيڪو گهڻ معنائون آهي، مثال طور عربي ۾ وار کي شعر چوندا آهن، جوَ جي داڻي کي شعير چوندا آهن، سمجهه کي شعور چوندا آهن، يعني انهن ٽنهي لفظن کي ملائي جيڪڏهن ڪو هڪڙو مفهوم ڪڍون ته اهو ٿيندو اهڙو خيال جيڪو محبوبه جي وار وانگر سنهو ۽ جوَ جي داڻي وانگر تهه سان ڍڪيل هجي ۽ انساني سمجهه جو اعليٰ ترين شڪل وارو هجي“.
شاعري محبوبه جو اچانڪ ڪيل ماڻهو به آهي ۽ شاعري بڊي جي بي اعتبار بارش جهڙي به آهي، جيڪا اچانڪ وَسي ۽ دِل ڌرتي مان سلا اُڀاري وڃي ٿي.
شاعري رڳو لفظن جي جادوگري به ناهي ۽ نه ئي شاعري جي حد رڳو محبوبه جي مُسڪراهٽ تي اچي بيهي رهي ٿي. شاعري کي هڪڙو روپ خنجر جهڙو به ڏِجي جيڪو هڪڙي اهڙي ڌار رکي جيڪا ظلمت ۽ نفرت جي سيني ۾ سڌو لهي چيري ۽ ڦاڙي وِجهي، شاعري کي هڪڙو روپ ڏيئي جو به ڏِجي جيئن اُونداهي رات ۾ ٻري روشني جي وجود جي ضمانت ۽ علامت ٿي رهي.
شاعري جي هن ڊگهي پنڌ ۾ منهنجا پير ڪِٿي پُهتا آهن، اهو مون مُڙي ناهي ڏِٺو. اهو ڏِسڻو آهي پڙهندڙن کي ۽ هڪڙو سچ اِهو به آهي ته مون شاعري جي پوري زندگي ۾ ڪڏهن به ڪو ڪلاڪ ويهي عربن کان آيل شاعري لاءِ ساهمي ۽ تورا کڻي ڪري دُڪانداري ناهي هلائي ۽ نه ئي ڪنهن ٻي کي اِهو حق ڏِنو اٿم.
آئون ڪجهه به لِڪائڻ کان سواءِ دِل کولي اِهو چوان ٿو ته مون وٽ منهنجي ڊائري ۾ جيڪي به شعر آيا آهن اُهي ڪنهن ڪٻاڙي جي ڪٻاڙخاني مان نه ۽ نه ئي ڪنهن واپري ذهن جي ساهمي تورن مان تُري، پر مون وٽ شعر آيا آهن، معصوم ٻارڙن جي پوپٽن ۽ ڀنڀورين پکوياڻ اُڏرندل مُرڪن مان، محبوبه جي آرس موڙي اُٿندڙ اکڙين مان ۽ کُليل وڏن وارن مان، سونهن تي لڳندڙ ڌاڙي مان، مون وٽ شعر آيا آهن، ڀٽائي جي وڄندڙ تنبوري جي تنوار مان، ڪارونجهر تي اُڃايل مور جي ٽهوڪن مان، مڪلي تي ڇانيل ماٺ مان ۽ ڪينجهر تي کڙندڙ ڪنول مان، تنهن ڪري منهنجي شاعري کي جيڪڏهن ڪو ساهمي ۽ تورا ساڻ کڻي ويهي پڙهندو ته شايد ڪو فائدو نه ٿيس، پر ڪو شاعر يا عاشق پڙهندو ته شايد ڪا ڪم جي شيءَ ڳولي لهندو.
هِڪڙي ڳالهه طئه آهي ته منهنجو شعر ڪيترو به خوبصورت هجي، فن، فڪر، خيال ۽ نواڻ سان هم رقاب هُجي پر پوءِ به جي کڻي اِهو شعر مون اِهو چئي ڪنهن سينيئر شاعر کي ڏيکاريو ته شعر ۾ ڪا ڪمي ته ناهي؟ همراه ٿورو مُنهن جو تاثر بي رُخو بنائي شعر کي شروع کان آخر تائين پڙهي ڀلي دِل کي وڻيس پر چوندو ٿورو اڃان جهول آهيس. هڪڙو ٻيو واقعو ٻُڌايان مون هڪڙو پنهنجو غزل شيخ اياز جي نالي چئي همراه کي ٻُڌايو همراه ٻُڌي واه واه ڪرڻ لڳو ۽ شيخ اياز لاءِ ساراهه جا ڍُڪ ڀرڻ لڳو واقعي ئي شيخ اياز خوبصورت شاعر هو، ان کان پوءِ شيخ اياز جو غزل مون منهنجي نالي چئي همراه کي ٻُڌايم ته همراه جي مُنهن جا تاثر ئي ٻيا ٿي ويا چئي: ”سُٺو آحي، پر ڪِٿي ڪِٿي اڃان جهول آهي، هاڻي انهيءَ ذهنيت جو لڳايو اندازو، اڃان به ڪجهه وقت اڳي ڀريل پنڊال ۾ امداد حسيني چيو هو ته اڄ جي شاعري مقام ۾ وڃي پهتي آهي، اها به ان سلسلي جي ڪڙي آهي. هڪڙو ٻيو به واقعو ڪجهه وقت پهرين هڪڙي ادبي تنظيم وارن طرحي مشاعرو رکرايو جنهن ۾ سٽ هئي، ”سنڌو تي ڪو سودو نه ڪڏهن يار ڪنداسين“ (آئون مشاعرن ۾ گهٽ ويندو آهيان پر جيئن ته سڏ ئي سنڌ جي نالي جو هو نه وڃان ها ته ڪافر ٿيان ها) انهيءَ مشاعري جو ڪارڊ پهرين هڪڙي شاعر کي مليو جيڪو ڪجهه دير کان پوءِ سهڪندو آيو ”چئي سائين ڪيڏاهن وِيو اُن کي چئو ته ڪارڊ ورهائي نه اِها سِٽ وزن تي پوري ناهي“، انهيءَ وقت منهنجي چهري جو رنگ ئي ڳاڙهو ٿي ويو پر همراهه بيٺو ئي نه هليو ويو، چيم سنڌو سُڪي واري ٿي ويو آهي، اسان جا افعال اِهي آهن وتون ٿا سِٽن جا جهول ڪڍندا، وزن توريندا، بقول بخاري جي:
زندگي جو ثبوت ڏيو وڊيو پيو ڀرجي،
ضروري ناهي ته ڳايو، نچو، لُڇي ڇڏيو.
سو مون به نه ڳايو آهي، نه نچيو آهيان، بس زندگي جي ثبوت طور لُڇي ڇڏيو اٿم منهنجو هي لُڇڻ ڪنهن کي ڪيترو ٿو متوجه ڪري اِهو تاريخ تي ٿا ڇڏيون. برٽالٽ بريخت جي به پنهنجي سٽن ۾ هيئن ٿو چوي ته:
`Intelligence is not to make no mistakes
But quickly to see how make then good`
(ذهانت جو مقصد اِهو نه آهي ته انسان چڪون ڪرڻ کان آجو هجي، پر اُن جو ڪارج اِهو آهي ته چُڪن کي ڪيترو جلدي دُرستين ۾ تبديل ڪيو وڃي.)
پيار جي پنڌ ۾:
سامھون صليب هجي يا ڀل وڇايل واٽ تي ڪنڊا،
ڪڏهن واپس وريا ناهيون، سدائين پيار جي پنڌ ۾.
(مور ساگر)
يا
ڪڏهن گُل جيئن ٽِڙي ڪاٿي، ڪڏهن رَت جيئن وهي ڪاٿي،
رهيا هر پَل اسين آهيون چُمي ۽ ڪات جي وچ ۾.
(ايوب کوسو)
جيون سفر ۾:
پيٽ مونکي خريدي رکيو پاڻ وٽ.
مان اگهامي سگهيس ڪين ڪي ڄاڻ وٽ.
گيت منھنجون پُڇائون ڪندا پي رهيا،
آئون بيٺو ريس دِل جي ڇڪتاڻ وٽ.
(وسيم سومرو)
آئون ٿورائتو آهيان پنهنجي بيحد پياري ۽ مُخلص دوست خالد جو جيڪو مونکي مُسلسل لِکڻ لاءِ زور ڀريندو رهيو ته ماڻھن کان موٽ مِلڻ جو سوچ ئي نه بس لکندو رهه، تنھنجو ڪِردار پاڻھي تاريخ طئه ڪندي. ان کان اڳتي ادا منظور جا احسان آهن جنھن مون کي هر اُن ڏکيئي موڙ ۾ ساٿ ڏئي زندگي جو هٿ جهلرايو آهي جنھن موڙ ۾ اڪثر زندگي هٿن مان ڪِري پيرن ۾ پئي، ٽُٽي ۽ مِٽيءَ سان مِلي مٽيءَ ٿي وڃي ٿي.
آخر ۾ ٿورائتو آهيان پروفيسر سائين عبدالله ملاح، يوسف سنڌي، امر انصاري، مصطفيٰ جمالي، ذوالفقار خاصخيلي، ابن ڪلهوڙي ۽ سرواڻ سنڌي ٻين سڀني دِل گُهرين دوستن جو جن منھنجي ڪتاب تي ڪُجهه لفظ لکي رنگ ڀريا ۽ ٿورائتو آهيان پريت پبليڪيشن جي مالڪ ادا منظور احمد جوڻيجو جو جنھن هِن ڪتاب کي ڇپرائي اوهان جي هٿن تائين پُھچايو.
شاعري جو سونھن ”پيار جي پنڌ ۾“ پِٿون پير کڻي ۽ ڊگهي راتين ۾ اوجاڳيل اکين سان سچل جو هي سچ چوان ٿو:
مان جو ئي آهيان، سو ئي آهيان.
[b]مور ساگر
27 ڊسمبر 2004ع، حيدرآباد
وقت سوا ٻه
[/b]