مسز وانڊا پئرش
هڪ ستر ساله ڪُراڙيءَ اسان کي پنهنجي سنگت ۽ دوستيءَ جو شرف بخشيو. پنهنجي وڏي عمر هئڻ سبب ڪجهه وڌيڪ سوشل ۽ کلڻي ٽهڪڻي هئي. ڪاري رنگ جي ڪئڊلڪ گاڏي هلائي اسان جي هوٽل تان اسان کي وٺڻ آئي. ساڳئي وقت ٻه گاڏيون ٻيون به آيون. هڪ وڏي وئن هئي جنهن ۾ ٻارنهن چوڏهن ساٿي ويٺا. هڪ ٻي والنٽيئر عورت لارين به پنهنجي گاڏي ڪاهي آئي. اسان جي پُکي ۾ ڪئڊلڪ گاڏي ته ضرور آئي پر ستر سالن جي وانڊا پئرش جي سنگت به قسمت ۾ لکيل هئي. شروع ۾ ته ڏاڍا اَرها ٿياسين ته ڊَلس ٽيڪسَس ۾ ڪينيڊيءَ جي قتل کانپوءِ هي ٻيو قهر ۽ ڪلُور ڪهڙو پيو ٿئي پر وانڊا ايڏي ته سٺي مائي نڪري پيئي جو ٿوري دير اڳ جيڪا بوريت پنهنجي وجود کي وڪوڙي ويئي هئي سا ختم ٿي ويئي. وانڊا اسان سان اهڙا ته چرچا گهٻا ۽ ڀوڳ ٺڪاءَ شروع ڪيا جو بنهه پوءِ سندس سنگت کي خوب Enjoy ڪرڻ لڳاسين. پراڻو سِٽي پارڪ گهميوسين جيڪو ورهين کان وٺي قائم آهي ۽ هتي شام جو ڪيترائي ماڻهو تفريح طبع خاطر اچي ڪلاڪن جا ڪلاڪ ويهن ٿا ۽ وندر ورونهن ڪن ٿا. قسمين قسمين ۽ رنگ برنگي گُل ۽ هيٺ مٿي طبقن ۾ ڇٻراٽا هن پارڪ جي سونهن ۾ اضافو ڪيون بيٺا آهن.
انفومارٽ(Infomart) : 15 سيپٽمبر تي وانڊا پئرش ٺيڪ صبح جو ڏهين وڳي اچي هوٽل تي پهتي جتي اسان اڳئي موجود هئاسين. اسان کي اچڻ شرط چيائين ته: ”اڄ اوهان کي ڊَلس جي حيرت انگيز ۽ خوبصورت عمارت گهمائينديس“. اسان جو انتظار وڌي ويو. نيٺ ٿوريءَ دير جي ڊرائيونگ کانپوءِ سامهون هڪ بيحد خوبصورت عمارت نظر آئي. عجيب اتفاق آهي جو مون ۽ يونائيٽيڊ عرب امارات (UAE) جي ماها گارگيش (Maha Gargesh) تقريبن ساڳئي ئي وقت وانڊا سان مخاطب ٿيندي آواز بلند ڪيو ته: ”سامهون نظر ايندڙ بلڊنگ ئي اها حيرت انگيز عمارت ٿي سگهي ٿي جنهن جو اوهان ٿوري دير اڳ ذڪر ڪيو“. Exactly وانڊا وراڻيو: هن عجيب و غريب ۽ حيرت انگيز طور تي تعمير جي فن جي جديد کان به جديد ترين عمارت جو نالو آهي انفو مارٽ (Infomart). هن عمارت تي انگريزيءَ ۾ هيٺين عبارت لکيل هئي: Infomart: The World’s First Information Processing Market Centre (انفو مارٽ دنيا جو پهريون معلومات فراهم ڪندڙ مارڪيٽ سينٽر)
هن عظيم الشان بلڊنگ ۾ فن، آرٽ، ثقافت، سائنس، ميوزڪ، وڻج واپار، صنعت، تجارت، تعليم، زراعت، ڪمپيوٽر تي مڪمل معلومات مهيا ڪئي وڃي ٿي. هتي مختلف صنفن ۾ معلوماتي ليڪچر ۽ سيمينار پڻ منعقد ٿيندا رهندا آهن ۽ ڪيترائي فرد توڙي ادارا انفومارٽ جا مستقل ميمبر آهن.
اسان هن عمارت جو تمام سرسري چڪر لڳايو پوءِ به ٽي ڪلاڪ کن لڳي ويا. هن عمارت جون لفٽون به نئين نموني جون آهن ته اليڪٽرڪ واريون ڏاڪڻيون (Escalators) پڻ. لفٽ ايتري ته تيز هلي ٿي جو فقط اڌ منٽ ۾ اچيو ڇهين ستين منزل تي لاهي، پر مجال آهي جو مٿو ڦري يا ڪو دل ۽ دماغ تي نقصان ڏيندڙ اثر پوي. جڏهن ته اسان جي ڪراچيءَ جي ڪجهه بلڊنگن ۾ به تيز لفٽون ته هلايائون، ايتري تائين جو پهرين جهوٽي سان ئي آخري منزل تي پهچي پيا وڃون، پر پنهنجو دماغ به آخري مرحلن ۾ داخل ٿي پئي ويو. ماڻهن جي ڪنن تي تاڙيون چڙهڻ لڳيون، کين ڀِنواٽيون ٿي آيون ۽ ڪيترائي ماڻهو ته مٿي جي ڦيريءَ جا مريض ٿي پيا. ائين ناهي ته ڪو اهي لفٽون اسان پاڪستانين ٺاهيون هيون، ٺهيون ته برابر ٻاهرين ملڪن ۾ پر اسان کي کين صحيح هلائڻ جو ڍنگ نه آيو.
اڄ شام جو ليفٽيننٽ ڪرنل (رٽائرڊ) مسٽر ۽ مسز بي سي اووِنس جن جو ٻيو نالو چڪ اينڊري (Lt Col (Retd) Mr & Mrs B C Owens (Chik & Rae) طرفان سندن گهر تي دعوت هئي. هيءَ دعوت آمريڪا جي ڪجهه علائقن جي روايتي مهمان نوازي جو حصو هئي. اسان جي هوٽل کان اندازي موجب ويهه ميل پري هني ڪٽ روڊ (Hunnicut Road) تي سندن گهر هو. اڄوڪي دعوت ۾ سڄا سارا ٽي مهمان ته مسلمان هئا......افعالن جي خبر خدا کي باقي ڪلمو مان به ڀري ڇڏيندو آهيان. ٻه مسلمان ڇوڪريون هيون، هڪ اومان (Oman) جي فتحيا مبارڪ علي ۽ ٻي يونائيٽيڊ عرب امارات (UAE) جي ماها گارگيش، چوٿون دوست ايٿوپيا جو اَتو ڊيمسي عيسائي هو.
چڪ ۽ ري ٻئي پوڙها آهن اندازي موجب 60 سالن جا ٿيندا، پر پوءِ به ڪافي صحتمند لڳن ٿا. کين ڪو به اولاد ڪونهي، فقط ٻه زال مڙس، چڱي خاصي وڏي گهر ۾ اڪيلا رهن ٿا. جيئن ته کين اولاد ڪو نه آهي تنهنڪري هو اولاد واري حصي وارو پيار به دوستن جي حوالي ڪري ڇڏين ٿا. هتي اچڻ کانپوءِ اسان کي صفا پنهنجائپ واري ويجهڙائپ جو احساس ٿيو.
ماني کائڻ کان اڳ ڪافي دير تائين ڪچهري ڪئي سون. خاص طرح مختلف علائقن ۾ شادين جا رسم رواج، شاديون ڪهڙي عمر ۾ ٿين ٿيون، گهوٽ ڪنوار جي پنهنجي پسند يا ناپسند کي ڪيترو دخل رهي ٿو، عشق جو شاديون (Love Marriages) ڪامياب رهن ٿيون يا ناڪام. جڏهن عشق جي شادي جي ڳالهه نڪتي ته چڪ چيو ته: ”اسان جي جوڙي، عشق جي ڪامياب شادي جو چٽو مثال توهان جي آڏو آهي. توڙي جو اولاد ڪونهي پوءِ به اسان کي اڪيلائي يا تنهائي جو اونو ڪو نه رهندو آهي. اسان زال مڙس کان وڌيڪ هڪ ٻئي جا دوست ساٿي ۽ همدرد آهيون“. سندن عمريون ڏسي دل ۾ چيم ته: بلڪل ٺيڪ ٿا چئو، هن عمر ۾ هڪ ٻئي جي ساٿي ۽ همدرد هئڻ جو رشتو ئي اوهان کي وڌيڪ سونهي ٿو. سندن گهر ۾ هڪ چِٽڪٻري ٻِلي به هئي جا گهڙي گهڙي اچيو ڄنگهن وٽ کانَهر ڪري. مان ٻلي کي کڻي پنهنجي جهولي ۾ ويهاريو ۽ مٿائنس پيار مان هٿ گهمائڻ شروع ڪيو ته آسيس ملڻ تي دستوري طرح گُهر گُهر ڪري ٻلي منهنجي جهولي ۾ ئي سمهي پيئي. ري مرڪي ڏنو ۽ پڇيائين: ”اوهان به جانورن سان پيار ڪندا آهيو؟“ مون جواب ۾ وراڻيو ته: ”بلڪل پيار ڪندا آهيون پر ٿوري فرق سان“. ري چيو: ”وضاحت ڪندو ته ڪهڙو فرق آهي جانورن لاءِ اسان جي ۽ اوهان جي پيار ۾“. مون چيو: ”ٻلين سان اوهان به پيار ڪريو ٿا ۽ اسان به. وڌيڪ چيومانس ته منهنجي ڌيءَ جو ته ٻلين سان ايترو پيار آهي جو ٻلي گهر ۾ نه هجي ته کيس ماني ئي ڪا نه وڻي. باقي اوهان ڪُتا پاليندا آهيو گهر جي حفاظت ۽ وِندرُ لاءِ ته جيئن هڪ وفادار ساٿي جي حيثيت سان ڏکئي وقت ۾ ڪُتو شايد اوهان جي ڪا مدد ڪري سگهي. پر ان جي ابتڙ اسان ڪُتا پاليندا ۽ تاتيندا آهيون ته جيئن رِڇ ۽ سوئر جي بَڇ ڪرڻ وقت ڪُتو پنهنجا جوهر ڏيکاري سگهي ۽ سوئر جي وَڄَن ۾ چيرجڻ ڦاڙجڻ کان اڳ پنهنجي مالڪ کان پنهنجي بهادريءَ جو داد وٺي سگهي“.اتي چڪ رڙ ڪري چيو ته: ”پليز مسٽر بلوچ معاف ڪجو اهو ته ڏاڍو بي رحميءَ وارو عمل آهي“. اتي ري وچ ۾ ڳالهايو ته: ”ڀلا اوهان پنهنجي حفاظت لاءِ به ڪُتا ڌاريندا هوندو نه؟ انهن سان اوهان جو ڪهڙو ورتاءُ هوندو آهي؟“ وراڻيم ته: ”اهڙن ڪُتن تي اسان جي موچڙن جو زيپٽ هوندو آهي، پر جيئن ته ڪُتي کي خالق خلقيو ئي انڪري آهي ته بُک ڏُک تي به مالڪ جو در نه ڇڏي ۽ وفادار ٿي گهر ۾ رهي، انڪري ويچارو در تي پيو هوندو آهي ۽ پيو مالڪ اڳيان پُڇ لُٽڪائيندو آهي“.
جڏهن محسوس ڪيم ته چَڪ ۽ ري توڙي منهنجا ٻيا ٽي ساٿي، منهنجن ڳالهين کان ڪجهه مايوس ۽ مغموم نظر آيا تڏهن ڪُتن جي پالڻ بابت ڪجهه مثبت ڳالهيون به ساڻن ڪيم جن جي ٻُڌڻ کانپوءِ هو ڏاڍا خوش ٿيا. کين ٻُڌايم ته ڪيترا ماڻهو شوق وچان ڪُتا پالين ٿا، انهن کي سٺو کارائين پيارين ٿا ۽ پنهنجي گهر جي چوڪيدار طور کين ڪم آڻين ٿا. اهڙن ڪُتن کي انهن جا مالڪ رِڇن ۽ سوئرن سان ويڙهائڻ لاءِ استعمال نٿا ڪن. اهو گهڻو ڪري ٻهراڙين ۾ ٿئي ٿو جتي هڪ ته تعليم گهٽ آهي ٻيو ماڻهن لاءِ راندين وغيره کيڏڻ جو به ڪو انتظام ڪونهي، انڪري هو ڪڏهن ڪڏهن اهڙا تماشا رچائين ٿا جن جي ذريعي جانورن سان بي رحميءَ وارو سلوڪ برابر ٿئي ٿو.
رات جا يارنهن ٿي ويا هئا ۽ هاڻي ڪافي جو دور هليو. مون ويٺي ويٺي ٻه چار سِٽون لکي ورتيون جيڪي اتي پڙهي ٻُڌايم ۽ سمجهيم ته چڪ ۽ ري کي بيحد گهڻي خوشي پهتي. چيائون: ”اسان کي هونئن ئي توهان سڀني سان ملي ڪري ڏاڍي خوشي پهتي آهي. ويتر پاڪستان کان ته هڪ نوجوان شاعر ۽ اديب جو اسان جي گهر ۾ اچڻ، اسان لاءِ بيحد فخر جي ڳالهه آهي“. انگريزيءَ ۾ منهنجي طرفان لکيل سٽون هن طرح آهن:
How we all are happy and gay,
I have no words, what can I say!
For your prosperity must I pray,
For ever be happy, Dear Chick & Rae.
ساڍي يارهين وڳي تائين چڪ ۽ ري سان ڪچهريون ڪري واپس ورياسين ۽ چڪ پنهنجي گاڏي ۾ اسان کي هوٽل تي ڇڏي ويو.
16 سيپٽمبر تي KPLX ۽ KLIF ريڊيو اسٽيشن جو سئر ڪيوسين جيڪي هڪڙي ئي بلڊنگ ۾ آهن. هنن ريڊيو اسٽيشنن جي باري ۾ ڪا خاص ڳالهه ڪانه آهي جو ٻُڌائجي.
اڄ شام اسان جي ڊنر ميڪسيڪن ريسٽورنٽ ۾ هئي. ميڪسيڪن کاڌو لڳ ڀڳ اسان جي ڪشميري کاڌي جهڙو ٿئي ٿو، ڏاڍو ذائقيدار ۽ لذيذ. خوب کاڌوسين.
آمريڪا ۾ ميڪسيڪن ٻولي تهذيب ۽ ثقافت جو تمام گهڻو اثر آهي، ايتري تائين جو ميڪسيڪن لباس به ڪجهه منفرد ۽ مختلف آهي. جڏهن اسان کي کاڌو ڏاڍو وڻيو ته سوچيوسين ته ميڪسيڪو جي ثقافت به سٺي هوندي، ماڻهو به سٺا هوندا پر اِها حسرت دل ۾ رهجي ويئي ته ميڪسيڪو جي ماڻهن سان ملاقات ڪرڻ جو موقعو نه ملي سگهيو.
اڄ 17 سيپٽمبر هئي ۽ اسان جو ڊَلس ۾ آخري ڏينهن هو. صبح جو 10 وڳين پنهنجي هوٽل جي سامهون ڪيپيٽل بئنڪ بلڊنگ ۾ قائم ڪيل KLIV ريڊيو اسٽيشن گهمڻ وياسين. هن اسٽيشن جو جنرل مئنيجر مسٽر هَنٽ هو جيڪو M.C يا (Master of Ceremony) به پنهنجو پاڻ ئي آهي. ماهر براڊڪاسٽر ۽ چوٽيءَ جو پروفيشنل شخص نظر آيو. اتي ئي خبر پيئي ته سندس اسٽيشن جو چرچو پوري ڊَلس ۾ آهي ۽ تمام گهڻا ماڻهو هن اسٽيشن کي ٻُڌڻ چاهين ٿا، خاص طرح ان وقت جڏهن مسٽر هنٽ مائڪروفون تي ماڻهن سان گفتگو ڪري ٿو. آواز به هجي ۽ وري ڳالهائڻ جو انداز ۽ اسٽائيل به هجي ته اهي ٻيئي خوبيون آمريڪن ريڊيو سسٽم ۾ سونَ تي سهاڳ جو ڪم ڏين ٿيون. مسٽر هنٽ نه رڳو پنهنجي اسٽيشن جو بيحد مقبول آواز آهي پر کيس ڊَلس ۾ ٻين اسٽيشنن طرفان به بُوڪ ڪيو وڃي ٿو. اسان سان ايڏو ته واضح ۽ مدلل نموني ۾ ڳالهايائين جو اسان سڀ کيس ٻُڌي ڄڻ پنڊ پهڻ ٿي وياسين. هي پهريون براڊڪاسٽر هو جنهن جو آواز اسٽائيل ۽ انداز ايترو ته اثرائتو هو جو دل پئي چيو ته پيو ڳالهائي. جڏهن سندس ڪمري مان نڪتاسين ته منهنجي ٻين سڀني ساٿين جو به ساڳيو خيال هو. اسان جي هڪ ساٿي ڇوڪري، جيڪا ويچاري رنگ جي ڪجهه سانوري هئي پر ڳالهائڻ ۾ ڏاڍي ٺهه پهه هئي، هوٽل ۾ واپس اچڻ وقت هن انڪشاف ڪيو ته: ”اهو ظالم براڊڪاسٽر مون کي ايترو ته وڻيو جو فٽافٽ ان سان جيڪر شادي ڪري ڇڏيان پر خبر ناهي ته نڀاڳو مون کي قبول به ڪندو الائي نه“. ڇوڪريءَ جي ان انڪشاف تي اسان ڏاڍا کلياسين ۽ بعد ۾ کيس خوب چيڙائيندا رهندا هئاسين. ڊَلس ٽيڪسَس ۾ اسان جو آخري پروگرام چائنا جي آرٽ ۽ سائنس ميوزيم جي سئر ڪرڻ جو هو. شام جو پنجين وڳي ميوزيم پهتاسين جنهن ۾ چائنا جي هزارها سال پراڻي تهذيب جا نادر نمونا موجود هئا.
هزارين سال اڳ ڪپڙي جي اُڻت ۾ ڪتب ايندڙ چَرخا رکيل هئا، مِٽيءَ جا ٿانوَ، ٽامي جا اوزار، پينٽنگس، سُئيءَ سان ڪپڙي تي سنهي ڪم جا نادر نمونا، مطلب ته تمام گهڻو ڪجهه ميوزيم ۾ رکيل هو. چين جا ڏاها دنيا ۾ مشهور آهن، انهن ڏاهن بابت پوءِ جي مصورن جون خوبصورت پينٽنگس به هتي موجود هيون. سائنسي ايجادات جي باري ۾ به ڪيتريون ئي شيون ڏٺيوسين جن جو تفصيل ڳڻائبو ته تمام گهڻو ٿي ويندو.