هر حال ۾ شڪر ادا ڪرڻ گهرجي:
ڏوڪڙ ڪمائڻ ڪو سولو ڪم ڪونهي. پئسا ڪمائڻ لاءِ اڻ ڳڻيون تڪليفون ۽ پريشانيون ڏسڻيون پونديون آهن. ماڻهو پنهنجي سک ۽ سهوليت لاءِ دولت ڪمائيندو آهي ۽ ان لاءِ کيس ذاتي ڌيان ۽ دلچسپي وٺڻي پوندي آهي. جيڪڏهن هو ڪنهن تي ٿورو ڪندو آهي يا ڪنهن تي پئسا ڏوڪڙ خرچ ڪندو آهي ته پوءِ موٽ ۾ ان ڳالهه جي خواهش ضرور رکندو اهي ته سندس قدر ڪيووڃي. ان ڏس ۾ سندس شڪريو ادا ڪرڻ منجهس وڏي همت ۽ جذبو پيدا ڪندو آهي ۽ کيس احسان ۽ نيڪيءَ جي دڳ تي لائي ڇڏيندو آهي. ائين به ٿي سگهي ٿو ته شڪرئي جو اظهار ڪرڻ مٿس ايڏو اثر وجهي جو هو نيڪي ۽ احسان ڪرڻ کي پنهنجي ”ٻي عادت“ بنائي ڇڏي ۽ هو هر وقت پاڻ کي ان ڀلي ڪم لاءِ تيار رکي. پر جيڪڏهن سندس قدر نه ٿيندو ۽ سندس احسانن کي وساريو ويندو ته پوءِ هو سٺا ڪم ڪرڻ ۾ ڪا به دلچسپي نه وٺندو ۽ سوچيندو ته مان اجايو هن سان احسان ڪيو ۽ مٿس مال دولت خرچ ڪيو.
قدر ڪرڻ ۽ شڪريو ادا ڪرڻ نهايت وڻندڙ عمل آهي جيڪو ماڻهوءَ کي احسان ۽ نيڪي ڪرڻ ڏانهن لاڙڻ جو مکيه وسيلو آهي. الله سائين به، جيڪو بي نياز آهي، پنهنجي نعمتن تي شڪر ادا ڪرڻ کي نعمتن جي جاري رهڻ جو شرط ٻڌائيندي فرمائي ٿو ته، ” جيڪڏهن شڪر ادا ڪندؤ ته پنهنجي نعمتن ۾ اڃا به واڌارو ڪندس.“
ڀيڻ! تنهنجو مڙس به هڪ انسان آهي تنهنڪري کيس قدرداني پڪ سان چڱي لڳندي هوندي. هو محنت ڪري گهر جو خرچ پکوو هلائيندو آهي. ۽ ان ڪم کي پنهنجو اخلاقي ۽ شرعي فرض سمجهندو آهي تنهن ڪري هو تو مان اها اميد ضرور رکندو هوندو ته تون سندس وجود کي غنيمت سمجهندي سندس ڪم جو قدر ڪرين. جڏهن به هو ڪا شيءِ خريد ڪري گهر آڻي ته پوءِ تون ساڻس خوشيءِ جو اظهار ڪري سندس شڪريو به ادا ڪر. جيڪڏهن تون ڪجهه ڏينهن بيمار رهڻ کان پوءِ چاق چڱي ڀلي ٿي وڃين ٿي ته پوءِ به سندس شڪريو ادا ڪر جو هن ويچاري تنهن جي علاج لاءِ تڪليفون سٺيون هونديون. جيڪڏهن هو توکي گهمائڻ ڦرائڻ يا سفر تي وٺي وڃي ته واپس گهر اچي سندس ٿورا مڃ. جيڪڏهن هن توکي پئسا ڏوڪڙ ڏنا هجن ته انهن جو قدر ڪر. سندس ڪم ڪار يا ڌنڌي ڌاڙيءَ کي ڪڏهن به گهٽ نه سمجهه، ساڻس لاپرواهي نه ڪر. مٿس ٽوڪ ٺٺول بنهه نه ڪر، جيڪڏهن تون سندس ڪم ڪار جي واکاڻ ڪندينءَ ته پوءِ اها واکاڻ کيس پنهنجي شخصيت جي اهم هجڻ جو احساس ڏيارڻ جو ڪارڻ بڻبي ۽ گڏوگڏ کيس همت ڀريو پڻ بنائيندي. ان جو فائدو اهو ٿيندو جو هو توتي ۽ تنهنجي ٻارڙن تي وڌيڪ ڌيان ڏيندو ۽ ڪوشش ڪندو ته توهان سڀني جو ڌيان پاڻ ڏانهن ڇڪائي ۽ پيار محبت ۽ احسان وسيلي اهڙو ماحول پيدا ڪري سگهندو جيڪو هڪ سٺي گهراڻي ۾ هجڻ گهرجي. ويچارو مڙس ته رڳو ٻن ٽن ساراهه جي جملن ۽ سکڻي ”مهرباني“ چوڻ سان ئي خوش ٿي ويندو آهي. تنهن ڪري ان ڏس ۾ توکي پنهنجي دل ڪشادي ڪرڻ گهرجي.
ڀيڻ! جيڪڏهن توکي ڪا ساهيڙي يا ڪو ويجهو مٽ مائٽ ڪا سوکڙي پاکڙي ڏيندو آهي ته پوءِ تون ڪيڏو نه خوش ٿيندي آهي ۽ سندن سوين ڀيرا شڪريو ادا ڪندي نه ٿڪبي آهين، پر ڇا پنهنجي مڙس جي دائمي ٿورن ۽ احسانن جي بدلي ۾ رڳو ”مهرباني“ جهڙو ننڍڙو لفظ تنهنجي زبان تي نه ٿو اچي سگهي؟
سگهڙائپ ۽ گهرداري ءَ جا به ڪي طور طريقا ٿيندا آهن. انهن مان هڪ مکيه طريقو پنهنجي شخصي فائدن جي سڃاڻپ ڪرڻ پڻ آهي. وڏائي ۽ پاڻ پسندي ڏاڍي خراب شيءِ آهي. ڇا تون اهو سوچين ٿي ته ”مهرباني“ جو اظهار ڪري تون لهي ويندينءَ؟ ائين بنهه نه آهي. ائين ڪندينءَ ته پوءِ تنهنجو مڙس اڃا به وڌيڪ توکي ڀانئڻ لڳندو ۽ توکي پنهنجو قدردان ۽ مهربان سمجهڻ لڳندو.
پاڻ سڳورن ﷺ جن فرمايو آهي ته، ”جيڪڏهن ڪنهن شخص ڪنهن جي ٿوري يا احسان جو قدر نه ڪيو ڄڻ ته هن خدا جو شڪر ادا نه ڪيو.“