عورتن جا مشغلا:
اهو صحيح آهي ته ڪٽنب جا خرچ پکا پورا ڪرڻ مرد تي واجب آهي ۽ عورتن تي ان ڏس ۾ شرعي طور ڪا به ذميداري لاڳو نه ٿي ٿئي پر تنهن هوندي به عورتن کي ڪونه ڪو ڪم ضرور ڪرڻ گهرجي. اسلام ۾ بيڪار ۽ واندو ويهندڙ کي ننديو ويو آهي.
حضرت امام جعفر صادق رح فرمائي ٿوته، ”خدا پاڪ کي گهڻي واندڪائي ۽ گهڻو سمهڻ ڪونه وڻندا آهن.“
عورتن جي سردار بيبي فاطمه زهرا رضه به گهر جا هڙئي ڪم ڪار پاڻ ئي ڪندي هئي.“
ماڻهو ضرورتمند هجي توڙي آسودو، کيس ڪونه ڪو ڪم ضرور ڪرڻ گهرجي ۽ پنهنجي وقت کي اجايو وڃائڻ نه گهرجي. ڪم ڪري ۽ پنهنجي دنيا پاڻ آباد ڪري. جيڪڏهن ڪو ضرورتمند آهي ته پنهنجي آمدني کي پنهنجي گهريلو ضرورتن تي خرچ ڪري ۽ جيڪڏهن حاجتمند ناهي ته پوءِ کيس غريبن جي مدد ڪرڻ گهرجي. اجائي ويهڻ سان ٿڪاوٽ، ڏک ۽ مونجهارا پيدا ٿيندا آهن ۽ ڪيتريون ئي جسماني ۽ نفسياتي بيماريون ۽ اخلاقي بُرايون واندڪائيءَ ڪري ٿينديون آهن.
عورتن لاءِ ڀلو اهو آهي ته گهر جو ڪم ڪار ڪن، مڙس جي سارسنڀال لهن ۽ ٻاڙن جي پالنا ڪن. هنرمند عورتون پنهنجي سياڻپ ۽ سگهڙائپ جي ڪري پنهنجي گهر کي بهشت جهڙو، نيڪ ٻارڙن جي تعليم ۽ تربيت جو مرڪز ۽ زندگيءَ جي ڊوڙ ۾ مصروف پنهنجي محنتي مڙس لاءِ سٺو آرام گاهه بنائي سگهن ٿيون. حقيقت ۾ اهو ڪم نهايت مانائتو ۽ مٿانهون آهي.
حضور ﷺ جن فرمايو آهي ته، ”عورت جو جهاد اهو آهي ته هوءَ مڙس جي چڱيءَ طرح سار سنڀال لهي.“
حضرت ام سلمى، حضور ﷺ جن کان پڇيو ته، ”عورت جي، گهر ۾ ڪم ڪرڻ جي ڪيتري فضيلت آهي؟.“
فرمايائون ته ”هر اها عورت جيڪا گهر جي ڪم ڪار جي ڏس ۾ سڌاري ڪاڻ ڪا هڪ شيءِ هڪ هنڌان کڻي ٻئي هنڌ رکي ٿي ته ان ڪم جي ڪري خدا مٿس رحمت ڪري ٿو ۽ جيڪو ماڻهو خدا جو پيارو ٿي ويندو، سو سندس عذاب کان بچي ويندو.“
حضرت ام سلميٰ رضه عرض ڪيو ته ”يا رسول الله! عورتن جي ثواب بابت ڪجهه وڌيڪ ٻڌيو؟“
پاڻ سڳورن ﷺ جن فرمايو، ”جڏهن عورت ڳورهاري ٿيندي آهي ته خدا کيس ان ماڻهوءَ جيترو اجر عطا ڪندو آهي جيڪو پنهنجي نفس ۽ مال وسيلي خدا جي واٽ ۾جهاد ڪندو آهي ۽ جڏهن هوءَ ٻار ڄڻيندي آهي ته خدا کيس چوندو آهي ته تنهنجا گناهه معاف ڪيا ويا آهن ۽ هاڻي کان پنهنجا عمل ٻيهر شروع ڪر. هوءَ جڏهن پنهنجي ٻارڙي کي ٿڃ پياريندي آهي ته هر ڀيري اعمال نامي ۾ هڪ غلام آزاد ڪرڻ جيترو ثواب ملندو آهي.“
گهر جي ڪم ڪار ڪرڻ کان پوءِ عورتن کي واندڪائي به ملندي آهي. ان واندڪائيءَ جي وقت کي بيڪار سمجهي وڃائڻ نه گهرجي. چڱو ٿيندو ته واندڪائيءَ جي وقت پاڻ کي ڪنهن سٺي ڪم لاءِ مصروف رکجي، جهڙوڪ: ڪتاب رسالا پڙهجن ۽ لاڀائتن موضوعن تي تحقيق ۽ اڀياس جي نتيجن کي مقالي جي صورت ۾لکڻ گهرجي ان سان اهو ٿيندو ته ٻيا به ان مان لاڀ پرائي سگهندا. مختلف هنرن جهڙوڪ: مصوري، خطاطي، سلائي، ڀرت وغيره جهڙن ڪمن ۾، وقت کي سٺي نموني ڪتب آڻي سگهجي ٿو. انهن ڪمن وسيلي معاشي طور تي پنهنجي ڪٽنب جي مدد پڻ ڪري سگهجي ٿي. ٻيو فائدو اهو ٿيندو جو مصروف رهڻ ڪري ڪيترين ئي نفسياتي بيمارين ۽ ذهني ڪمزورين کان بچي سگهجي ٿو.
حضرت علي رضه فرمائي ٿو ته، ”خدا ان مؤمن کي، جيڪو ڪوبه ڪم ايمانداريءَ سان ڪندو آهي، ڏاڍو ڀائيندو آهي.“
بهرحال اها ڳالهه عورتن جي حق ۾ آهي ته اهي ڪنهن نه ڪنهن ڪم ۾ مصروف رهن ۽ سندن لاءِ ڀلا ڪم اهي آهن جيڪي گهر ۾ رهندي ڪري سگهجن ته جيئن گهر جا ڪم ڪار به ٿيندا رهن ۽ مڙس ۽ ٻارڙن جي چڱيءَ طرح سارسنڀال پڻ لهي سگهجي.
ڪي عورتون پسند ڪنديون آهن يا وري ضرورت محسوس ڪنديون آهن ته گهر کان ٻاهر به ڪو ڪم ڪيو وڃي. عورتن لاءِ سٺا ۽ مناسب ڪم ٽيچنگ ۽ نرسنگ آهن. ڪنڊر گارٽن ۾ ننڍن ننڍن ٻارڙن جي سکيا ۽ اسڪولن ڪاليجن ۾ ڇوڪرين کي پڙهائڻ ۽ سندن تربيت ڪرڻ هڪ نهايت مٿانهون ڪم ۽ عورتن جي ڏانءُ ۽ شان وٽان آهي. عورتن جي بيمارين جو ڊاڪٽر ٿيڻ به سٺو ڌنڌو آهي. اهي هڙئي ڌنڌا عورتن جي مهربان ۽ نازڪ طبيعت وٽان آهن. ٻيو ته انهن ڪمن ۾ ڌارين مردن سان لهه وچڙ ڪونه ٿيندي آهي يا وري بنهه گهٽ ٿيندي آهي.
جيڪي عورتون گهر کان ٻاهر ڪم ڪرڻ چاهين تن کي هيٺان نڪتا ذهن ۾ رکڻ گهرجن:
1- ڪم جي چونڊ ۾ پنهنجي مڙس سان صلاح ثواب ضرور ڪرڻ گهرجي ۽ کانئس موڪل به وٺجي. مڙس موڪل ڏي يانه ڏي، اهو سندس مرضيءَ تي آهي پر جيڪڏهن زال جي ڪم ڪار ۾ ڪو نقصان ناهي ۽ گهر جي ڪم ڪار، مڙس جي سار سنڀال ۽ ٻارن جي پالنا ۾ ڪو خلل نه ٿو پوي ته پوءِ مڙس کي گهرجي ته هو زال کي گهر کان ٻاهر ڪم ڪرڻ جي موڪل ضرور ڏي. ائين ڪرڻ سان هوءَ سماجي خدمت به ڪندي ته گهر جي معاشي مدد پڻ.
2- گهر کان ٻاهر جتي به ڪم ڪجي اتي مڪمل اسلامي پردي جو خيال رکجي. گهر کان ٺاهه جوڙ ۽ هار سينگار ڪري نه نڪرجي ۽ آفيس ۾ پڻ ڌارين مردن سان لهه وچڙ بنهه نه ڪجي. آفيس، ڪم ۽ خدمت جو هنڌ آهي نه ڪي نمائش ۽ چٽا ڀيٽيءَ جو. انسان جي شخصيت جي سندرتا لٽن ڪپڙن ۽ زيورن سان ناهي ٿيندي پر سنجيدگي، شرافت، پنهنجي ڪم ۾ مهارت رکڻ ۽ ذميداريون سٺي نموني نڀائڻ سان ئي ٿيندي آهي. پنهنجي عمل ۽ ڪردار وسيلي هڪ مسلمان عورت واري وقار ۽ شرافت جو ڀرم رکجي. پاڻ به عزت سان رهجي ۽ پنهنجي مڙس جي لطيف احساسن ۽ جذبن کي به ضرب نه لڳائجي. پنهنجن خوبصورت ڪپڙن، زيورن ۽ هارسينگار کي گهر ۾ ئي ۽ رڳو پنهنجي مڙس لاءِ ئي ڪتب آڻجي.
3- گهر کان ٻاهر ڪم ڪار ضرور ڪجي پر گهر جي ڪمن ڪارين ۽ مڙس ۽ ٻارڙن جي سار سنڀال کان لاپرواهه نه ٿجي. گهر جي صفائي سُٿرائي، رڌ پچاءُ، ٿانون ۽ ڪپڙن کي ڌوئڻ ۽ ٻيا گهريلو ڪم ذميداريءَ سان ڪرڻ گهرجن. توهان جي گهر ج انتظام ٻين گهرن جهڙو نه پرانهن کان به وڌيڪ سٺو هجڻ گهرجي. گهر کان ٻاهر ڪم ڪرڻ جو مطلب اهو هر گز نه هجڻ گهرجي ته گهر جي ڪمن ڪارين کي هٿ به نه لڳايو وڃي ۽ ٻارڙن ۽ مڙس کان لاپرواهه رهجي. گهر توهان جي آرام گاهه آهي جنهن کان لاپرواهي ڪرڻ سٺي ڳالهه ناهي.
ٻاهر ڪم ڪندڙ عورتن جي مڙسن کي به نصيحت ٿي ڪجي ته اهي گهر جي ڪمن ڪارين ۽ ٻارڙن جي پالنا ۾ پنهنجي زالن جو هٿ ضرور ونڊائين. کانئن اها اميد نه رکجي ته اهي آفيس جو ڪم به ڪنديون ته گهر جو سمورو ڪم به اڪيلي ئي ڪنديون، اهڙي قسم جي اميد رکڻ نه ته شرعي طور جائز آهي ۽ نه ئي وري ازدواجي زندگيءَ جي اصولن ۽ محبت ۽وفاداريءَ جي لحاظ کان صحيح آهي. انصاف جي تقاضا ته اها آهي ته گهر جي ڪمن ڪارين کي پاڻ ۾ ورهايو وڃي ۽ هر هڪ پنهنجي وقت پٽاندڙ اهي ڪم ڪري.
4- جيڪڏهن توهان کي ٻارڙو آهي ته پوءِ يا ته کيس نرسريءَ ۾ داخل ڪرايو يا وري ڪنهن ڀروسي جهڙي ساهيڙيءَ/ مٽ مائٽ وٽ ڇڏي ڪم تي وڃجي. ٻارڙي کي گهر ۾ اڪيلو ڇڏي وڃڻ نهايت جوکائتو ڪم آهي. اڪيلائيءَ ۾ هو ڪا هاڃيڪار حرڪت به ڪري سگهي ٿو يا وري اڪيلائيءَ ڪري منجهس ڊيڄڙو به پيدا ٿي سگهي ٿو ۽ اهڙيءَ طرح هو نفسياتي ۽ ذهني بيمارين جو شڪار ٿي سگهي ٿو.
5- جيڪڏهن تون پنهنجو ڪم ڪار بدلائڻ ٿي چاهين ته پوءِ ان ڏس ۾ مڙس سان صلاح ثواب ضرور ڪر ۽ سندس مرضي ۽ راءِ کي اهميت ڏيڻ گهرجي. جيڪڏهن هو ڪنهن ڪم جي حمايت نه ڪري ته پوءِ اهو بنهه نه ڪجي ۽ جيڪڏهن هو موڪل ڏئي ٿو ته پوءِ اهڙي ڪم جي چونڊ ڪجي جنهن ۾ ڌارين مردن سان گهٽ ۾ گهٽ لاڳاپو رکڻو پوي، ڇو جو اها شيءِ نه ته توهان جي حق ۾ آهي ۽ نه ئي وري سماج لاءِ. هر حال ۾ پنهنجي اسلامي پردي جو سدائين خيال رکجي ۽ گهرن کان ٻاهر نڪرجي ته سادن ڪپڙن ۾ ۽ ميڪ اپ کان سواءِ ئي نڪرجي.
6-