خيال رکو:
عورت ڏاڍي جذباتي ٿيندي آهي ۽ احساس ۽ جذبا سندس عقل تي ڇانيل رهنداآهن. مرد جي ڀيٽ ۾ هوءَ جلد يقين ڪري ويهندي آهي ۽ جلد ئي دوکو کائي ويندي آهي. حساس ۽ لطيف روح جي مالڪياڻي هئڻ ڪري ڳالهين جو تڪڙو اثر وٺندي آهي ۽ ظاهري شين کان پڻ دوکو کائي ويندي آهي. جڏهن سندس جذبا ڀڙڪندا آهن ته پوءِ ڪنهن به ڳالهه جي نتيجي تي سوچڻ کان سواءِ ئي فيصلو ڪري ڇڏيندي آهي. تنهن ڪري مڙس جيڪڏهن زال جي هلت ۽ ڪردار تي نظر رکي ته پوءِ ڪيترن ئي ايندڙ خطرن کان بچي سگهجي ٿو. اهو ئي سبب آهي جو اسلام ۾ مرد کي ڪٽنب جو سرپرست مقرر ڪيو ويو آهي ۽کيس ئي ذميواريون ڏنيو ويون آهن.
قرآن مجيد ۾ الله تعاليٰ فرمايو آهي ته:
”مرد عورتن جا سرپرست آهن ڇو جو خدا ڪن ماڻهن کي ڪن ٻين تي مٿڀرائپ ڏني آهي. جيئن مرد عورتن تي پنهنجو مال خرچ ڪنداآهن تنهن ڪري ڀاڳ واريون زالون مڙس جي فرمانبرداري ڪنديون آهن ۽ سندن پر پُٺ جهڙيءَ طرح خدا حفاظت ڪئي آهي، اهي به هر شيءِ جي حفاظت ڪنديون آهن.“
مڙس کي جيئن ته ڪٽنب جو سرپرست مقرر ڪيو ويو آهي تنهن ڪري هو پنهنجي زال کي ڇڙواڳ نه ٿو ڇڏي سگهي، پر اها سندس خاص ذميواري آهي ته هو سدائين مٿس نظر رکندو اچي ته جيئن هوءَ پنهنجي سادگي ۽ جذباتي طبيعت جي ڪري غلط واٽ تي نه هلي پئي. جيڪڏهن ڏسي ته هوءَ خراب عورتن سان نه اٿي ويهي ٿي ته پوءِ کيس نرميءَ سان روڪي ڇڏي ۽ گڏوگڏ اهڙي تعلق جي نقصانن کان پڻ آگاهه ڪري ڇڏي. مڙس کي گهرجي ته هو زال کي جسم ظاهر ڪندڙ ويس وڳا پائڻ ۽ هار سينگار ڪري گهران نڪرڻ جي موڪل نه ڏئي. ڇاڪاڻ ته ڌارين جي خراب نظرن جو نشانو بڻبي. جيڪڏهن هو زال کي آزاد ڇڏي ڏيندو ۽ اڍنگين عورتن سان ملڻ جلڻ تي پابندي نه هڻندو ته پوءِ شيطان کيس اخلاقي ڇڙواڳيءَ جي ڌٻڻ ۾ ڦاسائي ڇڏيندو.
مڙس کي گهرجي ته هو انهن بي گناهه عورتن جي انگن اکرن تي نظر وجهي جيڪي پنهنجي مڙسن جي لاپرواهيءَ ڪري دوکي باز ۽ مڪار ماڻهن جي ڄار ۾ ڦاسي بدڪاريءَ ۽ گمراهيءَ جي دڳ تي هلي پيون آهن. ان کان اڳ جوسندس معصوم زال به اهڙي ڄار ۾ ڦاسي پئي، کيس ڪو تڪڙو قدم کڻڻ گهرجي.
اهڙيون ڪيتريون ئي پاڪ دامن گهريلو عورتون ٻڌيون آهن جيڪي وهانءَ شاديءَ جي پارٽين ۽ پروگرامن ۾ دوکو کائي مڙس جي عزت ۽ پنهنجو گهر گهاٽ وڃائي ويٺيون. جيڪو مڙس پنهنجي زال کي ڇڏي ڏي ٿو ته جيڏانهن وڻيس اوڏانهن وڃي ۽ جنهن سان چاهي تعلق رکي، سو ڄڻ ته پاڻ سان ۽ پنهنجي زال سان تمام وڏي خيانت ۽ دوکو ڪندو آهي. ڇو جو مڙس جي ئي لاپرواهيءَ ڪري بي گناهه زال اڻ ڳڻين خطرن ۾ ڦاسي پوندي آهي جتان وري جان ڇڏائڻ سولو ڪم بنهه ناهي هوندو. ڪيڏا اياڻا آهن اهي مرد جيڪي زالن ۽ ڌيئرن کي اڻ وڻندڙ ويس وڳا پارائي هارسينگار ڪرائي بازارن ۾ گهمائيندا ڦيرائيندا آهن ۽ اهڙيءَ طرح شوقين نوجوانن جي نظرن جي اُڃ اجهائيندا آهن ۽ پوءِ وري اميد اها رکندا آهن ته ڪوبه مٿن غلط نظر نه وجهندو ۽ اهي شرافت سان گهر موٽي اينديون.
غير ضروري آزاديءَ ڪري نهايت خراب نتيجا نڪري سگهن ٿا. جيڪڏهن زال پنهنجا ناجائز مطالبا مڃائڻ ۾ ڪامياب ٿي وئي ۽ مڙس کي پنهنجي ڪنٽرول ۾ آڻي وئي ته پوءِ سندس مطالبا ۽ خواهشون ڏينهون ڏينهن وڌنديون رهنديون. اهڙيءَ طرح نه رڳو پاڻ کي پر پنهنجي مڙس ۽ ٻارن کي به نڀاڳ ۽ اونداهيءَ جي کوهه ۾ ڪيرائي ڇڏيندي.
اهوئي سبب آهي جو حضور ﷺ جن فرمايو آهي ته، ”مرد پنهنجي ڪٽنب جو سرپرست هوندو آهي ۽ هر سرپرست پنهنجي هٿ هيٺ رهندڙن جو ذميوار هوندو آهي.“
پاڻ ﷺ جن وڌيڪ فرمايو آهي ته، ”عورتن کي سٺا ڪم ڪرڻ لاءِ چئو، ان کان اڳ جو اهي توهان کي بڇڙا ڪم ڪرڻ تي مجبور ڪن.“
امام جعفر صادق عه فرمايو آهي ته، ”مرد لاءِ ڀلو آهي ته هو پنهنجي ڪٽنب جو واقعي سرپرست رهي.“
پيغمبر ﷺ جن فرمائين ٿا ته، ”جيڪو شخص پنهنجي زال جي فرمانبرداري ڪندو، خدا تنهن کي باهه ۾ اڇلائي ڇڏيندو؟“ ماڻهن پڇيو ته، ”الله جا رسول! توهان ڪهڙي فرمانبرداريءَ جي باري ۾ فرمايو پيا؟“
فرمايائون ته، ”زال پنهنجي مرضيءَ سان شادي وهانءَ جي محفلن، عيدن برادن ۽ موتي فوتيءَ جي ميڙن ۾ ڀڀڪيدار ۽ انگ اگهاڙا ڪندڙ لٽا ڪپڙا پائي وڃي ۽ مڙس کيس ائين ڪرڻ جي موڪل ڏي.“
پاڻ سڳورن ﷺ وڌيڪ فرمايو آهي ته، ”هر اهو مرد جنهن جي زال هار سينگار ڪري گهران نڪري سو بي غيرت آهي ۽ جيڪو به ماڻهو کيس بي غيرت چوندو سو ڏوهي هرگز نه ٿيندو ۽ جيڪا عورت هارسينگار ڪري ۽ خوشبوءِ هڻي گهر کان ٻاهر نڪري ۽ سندس مڙس ان ڳالهه تي راضي رهي ته خدا سندس هر وک تي مڙس لاءِ دوزخ ۾ گهر اڏيندو.“
هيٺ ٻه ڳالهيون ٻڌائڻ ضروري ٿيون سُجهن:
اهو صحيح آهي ته مڙس کي پنهنجي زال تي نظر رکڻ گهرجي پر اهو ڪم کيس وڏي سياڻپ ۽ خبرداريءَ سان ڪرڻ گهرجي. ان ڏس ۾ کيس ڪاوڙ ۽ سختي بنهه نه ڪرڻ گهرجي. جيڪڏهن هن زال تي غير ضروري سختي ڪئي ته پوءِ کيس پنهنجي آزادي کسجڻ ۽ قيد جو احساس ٿيندو ۽ ٿي سگهي ٿو ته پوءِ ان جي نتيجي ۾ هوءَ پنهنجو سخت رد عمل به ڏيکاري. تنهن ڪري سٺو طريقو اهو آهي ته مڙس خوش اخلاقيءَ ۽ محبت جي اظهار وسيلي زال جو اعتماد حاصل ڪري. گڏ وگڏ مڙس کي هڪ ٻاجهاري سرپرست وانگر نرم لهجي ۾ کيس بُري ڀلي کان سونهون ڪرڻ گهرجي ته جئين هوءَ پاڻ هُرتو خوشيءَ سان سٺن ڪمن ڏانهن لاڙو کائي ۽ اڍنگن ڪمن کان نفرت ڪري.
مرد کي وچٿرائپ کان ڪم وٺڻ گهرجي. جيئن عورت کي ڇڙواڳ ڇڏي ڏيڻ مناسب ناهي، تيئن مٿس سختي ۽ شڪ شبهو ڪرڻ به سٺو ناهي. عورت به مرد وانگر آزاد پيدا ٿي آهي، کيس به آزاديءَ جو حق آهي. کيس پنهنجي پيءُ ماءُ، ڀائرن ڀينرن ۽ ٻين مٽن مائٽن وٽ وڃڻ ۽ سٺين عورتن سان تعلق رکڻ جي آزادي هجڻ گهرجي. جهل پل ۽ پابنديءَ هڪ حد تائين هجڻ گهرجي. جيڪڏهن اهي حد ٽپي ويون ياسختي حد کان وڌي وئي ته پوءِ ان جا ڏاڍا خراب نتيجا نڪرندا جهڙوڪ: دلين ۾ نفرت پيدا ٿي ويندي ۽ ڪٽنب جي لاڳاپن ۾ ڏار پئجي ويندا. ائين به ٿي سگهي ٿو ته گهڻي پابنديءَ ۽ سختيءَ ڪري زال طلاق جي گُهر ڪري.
هيٺيون واقعو پڙهو:
هڪ نوجوان عورت ڪورٽ ۾ آئي ۽ روزاني اطلاعات جي نمائيندي کي ٻڌايائين ته، ”پنج سال اڳ منهنجي شادي ٿي هئي. مان ان وقت ڏاڍو خوش هيس پر اها خوشي دائمي ثابت نه ٿي. مون کي هڪ پٽ ۽ هڪ ڌيءَ به آهي. ڪجهه ڏينهن کان منهنجو مڙس مون کي شڪ جي نظرن سان ڏسڻ لڳو آهي، جنهن ڪري اسان ٻنهي جي زندگي نهايت اڻ وڻندڙ ٿي وئي آهي، هو مون کي ڪنهن سان به ملڻ جي موڪل نه ٿو ڏي. جڏهن گهر کان ٻاهر ويندو آهي ته دروازي کي ٻاهران تالو هنيو ويندو آهي. مون کي پنهنجي ماءُ پيءُ سان ملڻ جي موڪل به نه ٿو ڏي. اهي به سندس عادتن ۽ هلت ڪري مون سان ملڻ نه ٿا اچن. منهنجي دل ڏک وچان ڦاٽڻ لڳي آهي. هڪ پاسي مون کي پنهنجي ٻارڙن جي آئندي جو خيال ٿو ستائي ته ٻئي پاسي وري اهڙيءَ طرح جيئڻ ڏکيو ٿي پيو آهي. مان انڪري ڪورٽ ۾ طلاق وٺڻ آئي آهيان.“
اهڙي قسم جي مردن جو هڪ وڏو انگ آهي جيڪي زالن تي اجايو شڪ ڪنداآهن ۽ مٿن ايڏي سختي ڪندا آهن جو اهي ويچاريون پنهنجي زندگيءَ مان ئي بيزار ٿي وينديون آهن. ڀلا اها ڪهڙي مڙسي آهي ته مڙس پنهنجي طاقت ڏيکارڻ لاءِ زال تي ظلم ۽ ڏاڍ ڪري ۽کيس ماءُ پيءُ ۽ مٽن مائٽن سان ملڻ جو حق به نه ڏئي؟ ڇا توهان ڪڏهن ان ڳالهه تي ويچاريو آهي ته اهڙيون سختيون ۽ ڏاڍايون پاڪدامن عورتن جي ڀٽڪي وڃڻ جو سبب بڻبيون آهن؟ ڇا توهان کي اهو احساس ناهي ته اهڙي قسم جي سختين ۽ پابندين جي نتيجي ۾ ڪٽنب تباهه ٿي سگهي ٿو؟
فرض ڪيو ته ڪا سياڻي ۽ وفادار عورت اهڙين حالتن ۾ به نڀائيندي اچي، ته به گهر مان سڪون ۽ محبت ختم ٿي ويندي. ڀلا هڪ عورت جيڪا پاڻ کي مجبور ۽ قيدي سمجهندي هجي سا ڪيئن گهر گهاٽ، ٻارڙن ۽ مڙسن سان محبت ڪري سگهندي ۽ شوق ۽ دلچسپيءَ سان گهر جو ڪم ڪار ڪندي رهندي؟