طلاق:
جيتوڻيڪ اسلام جي نظر ۾ طلاق هڪ جائز ۽ شرعي ڳالهه آهي پر گڏوگڏ ان کي هڪ بڇڙو ۽ اڻ وڻندڙ فعل ڪوٺيو ويو آهي. امام جعفر صادق فرمايو آهي ته، ”شادي ڪريو پر طلاق نه ڏيو، ڇوجو طلاق ٿيڻ سان خدا جو عرش لُڏي ويندو آهي.“
حضرت امام جعفر صادق عه وڌيڪ فرمائي ٿو ته خدا تعاليٰ ان گهر کي دوست رکندو آهي جتي شادي ٿيندي آهي ۽ ان گهر کي پسند ناهي ڪندو جتي طلاق ٿيندي آهي .خدا جي آڏو سڀ کان وڌيڪ نفرت جوڳي ۽اڻ وڻندڙ شيءِ طلاق آهي.
شادي ڪرڻ ڪو بوٽ خريد ڪرڻ ناهي جو جڏهن دل بيزار ٿي وئي ته اڇلائي ڇڏيو ۽ بيو خريد ڪري ورتو .شاديءَ وسيلي ٻه انسان هڪٻئي سان اهو واعدو ڪندا آهن ته اسان سڄي عمر هڪٻئي سان نڀائندا رهنداسين ۽ گڏ رهنداسين. ان مقدس واعدي تئ ڀروسو ڪري ڇوڪري پنهنجو اباڻو گهر ماءُ پيءُ ۽ مٽ مائٽ ڇڏي مڙس جي گهر هلي ايندي آهي ۽ پنهنجو پاڻ کي سندس حوالي ڪري ڇڏيندي آهي .اهو مقدس واعدو پورو ڪرڻ لاءِ مرد به زندڱيءَ جون ضرورتون پوريون ڪرڻ لاءِ ڏينهن رات جاکوڙيندو رهندو آهي. شادي ڪا ٻاراڻي راند ناهي جنهن کي جڏهن وڻي ڦٽائي ڇڏي .اهو صحيح آهي ته طلاق کي جائز سمجهيو ويو آهي پر اسلام جي مقدس شريعت ۾ ان جي سختيءَ سان جهل ڪئي وئي آهي افسوس جو اسلامي ملڪن ۾ اها بيهودي شئي ايڏي ته گهڻي ٿي وئي آهي جوڪٽنب جا بنياد لڏي پيا آهن ۽ ازدواجي زندگي تباهه ٿي وئي آهي
طلاق جائز آهي پر نهايت اڻٽر حالتن ۾ ان جي موڪل ڏني وئي آهي. پيغمبر ﷺ جو فرمان آهي ته، مون کي جبرائيل عورتن جي ايڏي ته پارت ڪئي آهي جو مان سمجهان ٿو ته جڏهن اهي زنا جو ڏوهه ڪن ته کين طلاق ڏجي، نه ته ٻئي ڪنهن حالت ۾ هر گز طلاق ڏيڻ نه گهرجي .
اسان جي معاشري ۾ طلاق جا سبب بي بنياد هوندا آهن ۽ گهڻيون طلاقون زال مڙس جي اجاين بهانن ۽ ٻاراڻي ضد ۽هوڏ جي ڪري ٿينديون آهن ۽نهايت ننڍين ننڍين ۽ غير اهم ڳالهين جي ڪري زندگي جو ڍانچو ڊاٿو ويندو آهي .زال ۽ مڙس پنهنجي اياڻپ ۽خود غرضيءَ جي ڪري نهايت ننڍڙي ڳالهه کي ايڏو وڏو بنائي ڇڏيندا آهن جو پرچاءَ جي واٽ بند ٿي ويندي آهي. هيٺيان واقعا پڙهو جيڪي اسان وٽ اخبارن جي زينت بڻجي چڪا آهن .
هڪ چوويهن سالن جي عورت،مڙس کي چيو ته منهنجي ماءُ پيءُ لاءِ هڪ وڏي دعوت جو بندوبست ڪر.جيئن ته سندس مڙس ائين ڪرڻ کان انڪار ڪيو، تنهن ڪري هوءَ کانئس طلاق گهرڻ لڳي.
هڪ عورت مڙس کان ان ڪري طلاق جي گهر ڪئي ته سندس خيال ۾ مڙس صوفي آهي ۽ کيس زندگيءَ سان ڪا دلچسپي ڪانهي .
هڪ عورت ان ڪري طلاق جي گهر ڪئي جو سندس . مڙس پنهنجي ڪوٽ جي کيسي ۾پئسا لڪائي رکيا هئا.
هڪ شخص پنهنجي زال کي نڀاڳي سمجهي طلاق ڏني ڇو جو شاديءَ کان پوءَ سندس پيءَ گزاري ويو ۽سندس مامي کي ڪاروبار ۾ وڏو نقصان پهتو.
گهڻيون طلاقون اهڙين معمولي ۽ غير اهم ڳالهين جي بنياد تي ٿينديون آهن .طلاق هڪ نڀاڳي شيءِ آهي تنهن ڪري ان کان پاسوڪيو وڃي
جيڪي زال مڙس ڌار ٿيڻ چاهيندا هجن تن کي اٻهرائي نه ڪرڻ گهرجي .ڀلو ته ان ۾ آهي ته طلاق جي نتيجن ۽ آئيندي جي باري ۾سوچي ويچاري پوءَ ڪو قدم کڻڻ گهرجي . خاص طور تي کين هيٺين ڳالهين تي سوچڻ گهرجي.
زال مڙس سوچيندا آهن ته طلاق ٿيڻ کان پوءَ اهي ٻئي شادي ڪري ڇڏيندا. مرد سوچيندو آهي ته زال کي طلاق ڏئي هو پنهنجي پسند سان ٻي عورت سان شادي ڪندو . زال به وري ائين ئي سوچيندي آهي ته هوءَ هن مڙس مان جان ڇڏائي هڪ آئيڊيل مرد سان پرڻبي .پر ٻنهي کي اهاڳالهه ذهن ۾ رکڻ گهرجي ته طلاق کان پوءَ کين ڪو به چڱين نظرن سان ڪونه ڏسندو ۽ کين لالچي ، منافق ۽ بي وفا جهڙا لقب ملي ويندا. مرد جنهن ڇوڪريءَ ڏانهن شاديءَ جو پيغام موڪليندو تنهن جا ماءُ پيءُ ضرور جاچا جوچ ڪندا ۽ جڏهن کين خبر پوندي ته هن اڳ ۾ ئي هڪ زال کي طلاق ڏئي ڇڏي آهي ته پوءِ اهي کيس سٺو ڪونه سمجهندا ۽ نيٺ انڪار ڪري چڏيندا.
عورت کي به سمجهي ڇڏڻ گهرجي ته ٻي شادي سولائي سان ڪونه ٿيندي ڇو جو ماڻهو سوچيندا ته جيڪڏهن هيءَ عورت وفادار هجي ها ته پوءِ مڙس کيس طلاق نه ڏئي ها .
اهڙي طرح مرد ۽عورت کي ٻي شادي ڪرڻ ۾ وڏيون مشڪلاتون پيش اينديون آهن ۽گهڻو ڪري اهو ڏسڻ ۾ آيو آهي ته طلاقيل مرد ۽ عورتون اڪيلي زندگي گذارڻ تي مجبور هوندا آهن .اڪيلي زندگي سچ پچ ته ڏاڍي ڏکي ۽ٿڪائيندڙ هوندي آهي.ڪڏهن ڪڏهن ته اڪيلائي ماڻهوءَ کي ڏنگڻ ايندي آهي .ٿي سگهي ٿو ته ماڻهو اهڙي زندگيءَ کان بيزار ٿي پنهنجو انت آڻي ڇڏي.
هڪ ٻاويهه سالن جي نوجوان عورت هڪ ٻارڙي هجڻ جي باوجود به طلاق وٺي پيڪين هلي آئي ۽ پنهنجي ڀيڻ جي شادي رات آپگهات ڪري ڇڏيايئن
هڪ اسي سالن جي مرد ڪورٽ ۾ ٻڌايو ته، لڳ ڀڳ سٺ سال کن اڳ مان هڪ عورت سان شادي ڪئي هئي. منهنجي زندگي ڏاڍي سڪون سان گذري پر ٿوري عرصي کان پوءِ مان پنهنجي زال جي ورتاءُ کان تنگ ٿي کيس طلاق ڏئي ڇڏي . ان کان پوءَ مان ڪيترين ئي عورتن سان شادي ڪئي پر پوءِ کين طلاق ڏئي ڇڏي .ڳچ عرصي کان پوءِ نيٺ مان محسوس ڪيو ته منهنجي پهرين زال انهن مڙني کان وڌيڪ وفادار هئي .ڏاڍي ڪوشش کان پوءِ مان کيس ڳولي لڌو .جيئن ته هوءَ به مون وانگر اڪيلائي مان ٿڪجي چڪي هئي تنهن ڪري اسان ٻئي ٻيهر شادي ڪرڻ تي راضي ٿي وياسين
هڪ ماڻهو پنهنجي ٻي زال کي طلاق ڏئي ڇڏي ڇو جو هن سندس پهرين زال جي ٻارن تي ڪوبه ڌيان ڪو نه ٿي ڏنو .پوءِ هن وري پهرين زال سان ، جنهن کي پنج سال اڳ طلاق ڏني هيائين ، شادي ڪري ڇڏي .
جنهن زال مڙس کي ڌار ٿيڻ جو شوق آهي ۽ جيڪڏهن کين ٻار به آهن ته پوءِ هو ان اهم ۽ نازڪ مسئلي تي به ويچارين ، ڇو جو ٻارڙن جي خوشي ۽ ڀلائي ان ڳالهه ۾ هوندي آهي ته ماءُ پيءُ گڏ رهن ته جيئن اهي سندن محبت ۽ شفقت جي هنج ۾پلجندا رهن.
ماءُ پيءُ جي طلاق کان پوءِ ٻارڙن جي اميدن جا تاج محل ڊهي پٽ پوندا آهن ۽ خوشي کانئن موڪلائي پري هلي ويندي آهي .جيڪڏهن اهي پيءُ وٽ هوندا آهن ته پوءِ ماءُ جي محبت ۽ ممتا کان وانجهيل رهندا آهن. جيڪڏهن کين ماٽيجي ماءُ هوندي آهي ته پوءِ ته ويچارن جو جيئڻ جنجال ٿي ويندو آهي، ڇو جو ماٽيجي مائرن جو ورتاءُ عام ڪري سٺو ڪو نه هوندو آهي . اڪثر ڪري ماٽيجون مائرون ٻارن لاءِ آزار ڪري ڇڏينديون آهن.
هڪ چوڏهن سالن جي ڪنوار جنهن آپگهات پئي ڪئي ، اسپتال ۾ ٻڌايو، مان جڏهن هڪ سال جي هيس ته منهنجي پيءُ منهنجي ماءُ کي طلاق ڏئي ٻي شادي ڪري ڇڏي .هن مون کي پنهنجي ماءُ کان کسي ورتو ۽ اهڙيءَ طرح مان ماٽيجي ماءُ جا عذاب ڀوڳڻ لڳيس. هوءَ مون کي ڏاڍو ماريندي هئي. هڪ ڀيري ته ڪباب جي لوهي سيخ سان منهنجو بدن ساڙي ڇڏيائين. جيتوڻيڪ منهنجي پيءُ جي مالي حالت سٺي آهي پر پوءِ به هن مون کي اسڪول ڪونه موڪليو ، مون کي پڙهڻ جو ڏاڍو شوق هوندو هو، جيڪو بدقسمتيءَ سان پورو نه ٿي سگهيو . هڪ مهينو منهنجي پيءُ زور سان مون کي هڪ پنجيتاليهن سالن جي مرد سان پرڻايو آهي.
هڪ تيرهن سالن جي ڇوڪري ڳچي ۾ رسو وجهي آپگهات ڪري ڇڏيو. اها ڇوڪري پنهنجي ٻن ڀائرن سان گڏ رهندي هئي، سندس هڪ ڀاءُ ٻڌايو ته اسان جا ماءُ پيءُ، ٽي سال اڳ ڌار ٿيا هئا. پوءِ منهنجي ماءُ هڪ ٻئي مرد سان شادي ڪري ڇڏي. مان ڪالهه شام ساڍي ڇهين بجي جڏهن گهر موٽس ته مون کي خبر پئي ته منهنجي ڀيڻ آپگهات ڪري ڇڏيو آهي.
جيڪڏهن ٻارڙا ماءُ وٽ هوندا آهن ته پيءُ جي سرپرستي ۾ محبت کان وانجهيل هوندا آهن. ماٽيجو پيءُ کين اوترو پيار ٿورو ئي ڏئي سگهندو.
هڪ ماءُ پنهنجي اٺن سالن جي ماٽيجي پٽ کي پلنگ سان ٻڌي ڇڏيو ۽ ڪمري جو دروازو بند ڪري ٻارڙي جي پيءُ سان ٻاهرگهمڻ هلي وئي. واپس اچي ڏٺائون ته ان ڪمري باهه وڪوڙي چڪي هئي ۽ ٻارڙو سڙي خاڪ ٿي چڪو هو .
طلاق، ڪٽنب جهڙي محبت سان ڀريل مرڪز کي تباهه ڪري ڇڏيندي آهي. پوءِ اهڙي ڪٽنب جا ٻارڙا دربدر ٿي ويندا آهن . ماءُ پيءُ جي ضد ۽ هوڏ ڪري اهي ويچارا لاوارث ٿي ويندا آهن.
چئن، ڇهن، نون، ۽ ٻارهن سالن جا چار ٻارڙا رلندا رلندا هڪ يي تي پهچي ويا .وڏي ٻارڙي ٻڌايو ته اسان جي ماءُ پيءُ ۾ روزانو جهيڙو ٿيندو رهندو هو. نيٺ هڪ ڏينهن اڳ اهي طلاق وسيلي ڌار ٿي ويا . هاڻي ته ٻنهي مان ڪوبه اسان کي قبول ڪرڻ لاءَ تيار ناهي ۽ اسان وتون ٿا ڀٽڪندا.
ڏسڻ ۾ آيو آهي ته گهڻو ڪري اهڙا ٻار، جن جو ڪو به سرپرست نه هوندو آهي، رولو ۽ بدمعاش ٿي ويندا آهن. سندس نفسياتي مونجهارا کين ننڍپڻ ۾ ئي يا وڏي ٿيڻ کان پوءُ کين چوري، ڌاڙي ۽ قتل جهڙن ڏوهن ۾ ڦاسائي ڇڏيندا آهن . اخبارن ۽ رسالن ۾ اهڙن ڏوهارين جو خبرون عام جام ڇپبيون آهن. روزاني اطلاعات لکي ٿي ته، ٻارڙن جي سڌاري ۽ سکيا واري مرڪز ۾ تحقيق ڪرڻ کان پوءِ خبر پئي ته ان مرڪز جي هڪ سو سورهن ڏوهاري نوجوانن مان اسي نوجوانن جون مائرون ماٽيجون هيون ۽ سندن چواڻي ته ماٽيجي مائرن جي ظالماڻي ورتاءَ ئي کين ڏوهن جي دڳ لاتو هيو .
پيارا ڀاءُ ۽ ڀيڻ خدا پاڪ جي راضپي ۽ پنهنجي ابهم ٻارڙن جي خاطر، ايثار ۽ قرباني کان ڪم وٺو. جيڪو ٿيو سو گذريو ، تنهن کي صفا وساري ڇڏيو ، بهانا نه ڳوليو ، خود غرضي کي ڇڏي ڏيو ، هڪٻئي جي خامين ۽ عيبن ته گنڍ ٻڌي نه بيهو گڏيل ڇڪتاڻ ۽ هوڏ ڇڏي ڏيو ۽ پنهنجي ۽ پنهنجي ٻارڙن جي پڇاڙي تي ٿورڙو ويچار يو اهي ته ويڇارا بي قصور آهن .
توهان ڀلائي ڪري انهن ابهم ٻارڙن جي ڏکايل ۽ ڪوماڻيل چهرن ۽ نماڻين نظرن ته ترس کائو. اهي معصومڙا توهان مان اها اميد رکن ٿا ته توهان سندن اجهي يعني ڪٽنب جي پيار سان ڀريل مرڪز کي نه ڊاهيندا ۽ اهڙي طرح کين دردر جا ڌڪا ۽ ٿاٻا کائڻ کان بچائيندا.
جيڪڏهن توهان سندن دلي خواهشن ۽ جذبن کي نه ليکيو ته پوءِ سندن ننڍڙيون ۽ معصوم دليون ٽٽي پونديون. ياد رکو ته سندن آهون ۽ دانهون نيٺ هڻي وڃي هنڌ ڪنديون ۽ پوءِ توهان کي ڪڏهن به سڪون ۽ آرام نصيب ڪو نه ٿيندو.*