7-واندو وقت نه وڃائجي:
عورتون واندڪائيءَ جو وقت مختلف طريقن سان گذارينديون آهن. ڪي عورتون وري واندي وقت کي ائين ئي وڃائي ڇڏينديون آهن ۽ ڪو به لاڀائتو ڪم ڪونه ڪنديون آهن. وڻندُن ته بنا ڪنهن ڪم ڪار جي بازار جو چڪر هڻي اينديون يا وري اوڙي پاڙي جي ٻين عورتن سان ويهي پرائي گلا غيبت ڪنديون. ڪي وري اهڙي موسيقي ٻڌنديون يا اهڙو لٽريچر پڙهنديون آهن جنهن مان وقت جي زيان، ذهني هيڻائپ ۽ بداخلاقيءَ کان سواءِ ٻيو ڪجهه هڙ حاصل نه ٿيندو آهي. اهڙي قسم جي ماڻهن کي ڏاڍو نقصان پهچندو آهي، ڇو جو پهرين ته واندو وقت به ماڻهوءَ جي عمر ۾ ڳڻجي ٿو، تنهن کي ائين ئي وڃائي ڇڏڻ ڪا سٺي ڳالهه ناهي. جيڪڏهن اسان جا ٿورا گهڻا پئسا ڏوڪڙ وڃائجي ويندا آهن ته اسان جو آرام ڦٽي ويندو آهي پر عمر جي ڪجهه گهڙن کي به غنيمت سمجهي انهن مان فائدو وٺندو آهي. واندڪائيءَ جي وقت کي قيميتي سمجهندي ان کي لاڀائتو ۽ مقصد وارو بنائي سگهجي ٿو.
ٻيو هي ته واندو ويهڻ ڏاڍو نقصانڪار آهي جنهن جا ڪيترائي اُگرا نتيجا نڪري سگهن ٿا. ڪيتريون ئي نفسياتي ۽ ذهني بيماريون جن جي دانهن ڪيتريون ئي عورتون ڪنديون رهنديون آهن، واندي ويهڻ ڪري ئي ٿينديون. واندي ماڻهوءَ جو ذهن هيڏي هوڏي ڀٽڪندو رهندو آهي ۽ اهڙيءَ طرح منجهس ڪاوڙ ۽ چڙ پيدا ٿيندي آهي، تنهن ڪري سندس ذهن ڏٻرو ۽ روح مايوس ۽ بي چين رهندو آهي. سچ پچ ته اهو ماڻهو ڀاڳ وارو آهي جيڪو هر وقت ڪم ۾ رڌل رهي ٿو ۽ اهو ماڻهو نڀاڳو آهي جيڪو واندو ويهي پنهنجو قيمتي وقت وڃائي ٿو. ڪم ڪار ۾ رُڌل رهڻ هڪ سڪون پهچائندڙ عمل آهي جڏهن ته واندا ماڻهو گهڻو ڪري منجيهل، مايوس ۽ اداس رهندا آهن. ڇا اها ڏک جهڙي ڳالهه ناهي ته ماڻهو پنهنجي قيمتي زندگيءَ کي اجايو وڃائي ڇڏي ۽ منجهانس ڪجهه به هڙ حاصل نه ڪري.
پياري ڀيڻ! تون به واندي وقت مان، پوءِ کڻي اهو ٿوروئي ڇونه هجي، اڻ ڳڻيا فائدا وٺي سگهين ٿي. ڀلو ٿيندو ته ڪو علمي ادبي ڪم ڪجي يا وري پنهنجي ذوق پٽاندڙ ۽ پنهنجي مڙس سان صلاح ثواب ڪري ڪنهن مضمون جي چونڊ ڪجي ۽ پوءِ وري واندي وقت ۾ ان مضمون بابت لکيل ڪتاب پڙهي پنهنجي ڄاڻ ۾ واڌارو ڪجي.
مضمون جي چونڊ تنهنجي ذوق ۽ ڏانءُ وٽان هجڻ گهرجي. تفسير قرآن، اسلام جي تاريخ، اخلاقيات، اسلامي قانون، فلفسو، ادب، سماجيات، نفسيات، معاشيات، طب، فزڪس ۽ ڪيمسٽري نهايت سٺا مضمون آهن، انهن مان ڪنهن به مضمون جي چونڊ ڪري مٿس تحقيق ۽ اڀياس ڪري سگهجي ٿو. جڏهن توکي ڪتابن پڙهڻ جي عادت پئجي ويندي ته پوءِ نه رڳو توکي ڪتابن ۾ سڪون ملندو پر تنهنجو وقت به سٺي نموني گذري ويندو.
ڪتاب پڙهڻ سان تنهنجي ذهني سطح به مٿانهين ٿيندي ته تنهنجي علم ۽ ڄاڻ ۾ پڻ تمام گهڻو واڌارو ٿيندو. جيڪڏهن تون همت ڪري اهو ڪم لاڳيتو جاري رکيو ته پوءِ تون پنهنجي مضمون ۾ وڏي مهارت حاصل ڪري واکاڻ جوڳا علمي ۽ ادبي ڪم ڪري سگهين ٿي. مقالا لکي اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپرائي سگهين ٿي ۽ لاڀائتا ڪتاب پڻ لکي سگهين ٿي. اهڙيءَ طرح تنهنجي ذهني ۽ قلمي ڪاوشن مان ٻيا به لاڀ پرائي سگهن ٿا ۽ پوءِ تنهنجي ڳڻپ هڪ وڏي شخصيت جي طور تي ڪئي ويندي. نه رڳو اهو پر لکڻ پڙهڻ سان پئسا ڏوڪڙ به ڪمائي سگهجن ٿا.
اهو خيال صحيح ناهي ته گهر جي ڪمن ڪارين سان گڏ ايڏا وڏا ڪم نه ٿا ڪري سگهجن. جيڪڏهن تون همت ۽ ڪوشش کان ڪم ورتو ته پوءِ پڪ سان توکي ڪاميابي پلئه پوندي. ائين ڪونهي ته جن مهان عورتن هيڏا وڏا ڪارناما سرانجام ڏنا آهن ۽ ڪتاب لکيا آهن سي گهر جي ڪم ڪار کان آجيون هيون. اهي به گهر ۾ ڪم ڪار ڪنديون هيون، پنهنجي واندي وقت کي اجايو نه وڃائينديون هيون.
مسز ڊورٿي ڪارنيگيءَ هڪ تمام سٺو ڪتاب لکيو آهي اهو ڪتاب ايترو ته مشهور ٿيو جو اڄ به دنيا ۾ وڏي انگ ۾ وڪامجي ٿو. هوءَ هڪ گهريلو عورت هئي. نه رڳو گهر جو ڪم ڪار ڪندي هئي پر تحقيقي کوجنا ۾ پنهنجي مڙس ڊيل ڪارنيگي جي مدد پن ڪندي هئي ۽ گڏ وگڏ پاڻ اونهون مطالعو ڪندي هئي. هوءَ لکي ٿي ته، ”روزانو جڏهن منهنجو ٻارڙو سمهي پوندو هو ته مون کي ٻن ٽن ڪلاڪن جي واندڪائي ملي ويندي هئي ۽ اهڙي طرح ان واندڪائيءَ مان فائدو وٺندي مان هن ڪتاب جو ڳچ ڀاڱو لکي ورتو.“
ناليوارن دانشورن ۽ ليکڪن جي قطار ۾ اهڙيون عظيم عورتون به شامل آهن جن زبردست علمي ۽ ادبي ڪم ڪيا آهن. ڀيڻ! جيڪڏهن تون به همت ۽ حوصلي کان ڪم وٺندينءَ ته پوءِ اهڙا ئي ڪارناما سرانجام ڏئي پنهنجو ۽ پنهنجي ملڪ جو مان مٿاهون ڪري سگهين ٿي. جيڪڏهن تنهنجو مڙس دانشور ۽ محقق آهي ته پوءِ تون سندس ڪم ۾ هٿ ونڊائي سگهين ٿي يا وري گڏجي ڪري ڪو تحقيقي ڪم به ڪري سگهجي ٿو. ڇا اها ڏک جهڙي ڳالهه ناهي ته هڪ پڙهيل لکيل عورت ازدواجي زندگيءَ ۾ اچڻ کان پوءِ پنهنجي سالن جي محنت ائين ئي وڃائي ويهي لکڻ پڙهڻ کي ڇڏي ڏي. حضرت علي رضه فرمائي ٿو ته، ”علم ۽ ڏاهپ کان وڌيڪ ڀلو ڪوبه خزانو ڪونهي.“
ڀيڻ! جيڪڏهن توکي پڙهڻ جو ڪو شوق ڪونهي ته پوءِ ڪو هنر يا دستڪاري سکي وٺ ۽ پوءِ واندو وقت اهو ڪم ڪندي گذار. سلائي، ڀرت، ڊرائنگ، ڪپڙن ۽ ڪاغذن جا گل ۽ گلدستا وغيره ٺاهڻ سٺا هنر آهن. انهن هنرن مان جيڪو به توکي وڻي تنهن ۾ مهارت پيدا ڪر. ائين ڪرڻ سان نه رڳو تنهنجو وقت سٺي نموني گذري ويندو پر تون پئسا ڏوڪڙ ڪمائي گهر جي بجيٽ ۾ پڻ مدد ڪري سگهندينءَ.
اسلام ۾ دستڪاريءَ جي ڪم کي تمام سٺو سمجهيو ويو آهي. حضورﷺ جن فرمايو آهي ته، ” سُٽ ڪتڻ عورتن لاءِ ڀلو ڪم آهي.“