پنهنجي زال جو ادب ڪرڻ گهرجي:
عورت به مرد وانگر پنهنجو پاڻ کي پيارو گُهرندي آهي ۽ پنهنجي شخصيت جو هر حالت ۾ بچاءُ چاهيندي آهي. هن جي اها خواهش هوندي آهي ته سندس به دل سان عزت ڪئي وڃي. هوءَ پنهنجي توهين ڪڏهن به برداشت نه ڪري سگهندي آهي. تنهن ڪري جيڪڏهن سندس ادب ڪيو ويندو ته پوءِ زندگيءَ سان سندس دلچسپي وڌي ويندي ۽ پوءِ هوءَ دلجاءِ ۽ گرمجوشيءَ سان گهر جو ڪم ڪار ڪرڻ لڳندي. هوءَ پنهنجو ادب ڪندڙن کي ڀائيندي آهي ۽ بي ادبي ڪندڙن کي ڌڪار مان ڏسندي آهي.
ڀائڙا! توهان جي زال به توهان مان اها اميد رکندي آهي ته ٻين کان وڌيڪ توهان سندس ادب ڪريو. سندس اها اميد سورنهن آنا صحيح آهي ڇو جو هوءَ توهان کي پنهنجي زندگيءَ جو ساٿي ۽ سچو دوست سمجهندي آهي. هوءَ ويچاري رات ڏينهن هڪ ڪري توهان جي ٻارڙن جي آرام ۽ سڪون لاءِ تڪليفون سهندي آهي. تنهن ڪري ڇا هوءَ اها به اميد نه ٿي ڪري سگهي ته توهان سندس وجود کي غنيمت سمجهندي سندس ادب ڪريو؟
سندس ادب ڪرڻ سان توهان گهٽجي ڪونه ويندا پر ائين ڪرڻ سان توهان جي حق شناسي ۽ محبت ظاهر ٿيندي. جيئن توهان ٻين جو ادب ڪريو ٿا اوترو يا ان کان وڌيڪ زال جو ادب ڪريو. ساڻس ڳالهه ٻولهه به نرميءَ ۽ پيار وچان ڪريو. هن سان ڳالهايو ته ”تون“ بدران ”توهان“ جو لفظ ڪتب آڻيو. هوءَ جڏهن ڳالهائي ته سندس ڳالهه اڌ ۾ نه ڪٽيو ۽ کيس عزت سان پيش اچو، کيس گهٽ وڌ به نه ڳالهايو ۽ مٿس ٽوڪ ٺٺول يا چٿر به صفا نه ڪريو، پوءِ چاهي اها مذاق ڪاڻ ئي ڇو نه ڪئي وڃي. ائين نه سوچيو ته توهان جي هڪ خاص حيثيت آهي تنهن ڪري ائين ڪرڻ جو توهان کي حق آهي. ائين بلڪل ناهي. هيٺيون واقعو پڙهي ڏسو ته چٿرون ڪرڻ تي عورت ڪيڏو نه ڪرب مان گذري ٿي:
هڪ 35-36 سالن جي عورت طلاق جي گهر ڪئي. هن چيو ته، ” اسان جي شادي کي لڳ ڀڳ 12سال ٿي ويا آهن. منهنجو مڙس سٺو ماڻهو آهي ۽ منجهس سٺي ماڻهوءَ جون هڙئي خوبيون موجود آهن پر هن ڪڏهن به اهو نه سوچيو آهي ته مان سندس زال ۽ ٻارن جي ماءُ آهيان. هُو ڀوڳ ٺڪاءُ ڪرڻ ۾ ماهر آهي. تنهن ڪري مون کي هر هنڌ بيعزتو ڪندو رهندو آهي. ماڻهن جي مُنهن يا ڀريءَ ڪچهريءَ ۾ مان ئي سندس اڍنگي زبان جو نشانو هوندي آهيان. هن مون کي ڏنڀ ڏنا آهن ۽ هاڻي ته مان بيمار رهڻ لڳي آهيان. مان هزار ڀيرا پنهنجي مڙس کي سمجهايو آهي ته مان تنهنجي زال آهيان تنهن ڪري ان ناتي سان منهنجو ادب ڪر. باقي مون کي اهو سٺو ڪونه ٿو لڳي ته تون هر پنهنجي توڙي پرائي اڳيان مون سان مذاق ڪري مون تي خلق کلائيندو رهين. مان جيئن ته شروع کان ئي ماٺيڻي طبيعت واري آهيان تنهن ڪري کيس مزاق جي موٽ مذاق سان ڪو نه ڏئي سگهندي آهيان. مان کيس ايلاز منٿون ڪيون آهن ته هو اها عادت ڇڏي ڏي پر هو ڪونه ٿو مُڙي. تنهن ڪري هاڻي مان اهو پڪو ارادو ڪيو آهي ته کانئس طلاق وٺي ڌار ٿيان ڇو جو هو بي قدرو ماڻهو آهي ۽ وٽس مون لاءِ ڪابه عزت ڪانهي.“
هر زال پنهنجي مڙس مان اها اميد رکندي آهي ته هو سندس عزت ڪري ۽ جيڪڏهن سندس بيعزتي ڪئي ويندي ته پوءِ هو سخت ناراض ٿيندي آهي. مڙس جي توهين واري ورتاءُ ڪري جيڪڏهن هوءَ خاموش رهي ته ان جو مطلب اهو ناهي ته هوءَ راضي آهي. کيس ڏاڍو ڏک ٿيندو آهي پر هوءَ چئي نه سگهندي آهي تنهن ڪري سندس دل سان ادب ڪيو وڃي. توهان جيڪڏهن زال جو ادب ڪندا ته موٽ ۾ هوءَ به توهان جي عزت ڪندي. ائين ٿيو ته پوءِ توهان جا لاڳاپا ڏينهون ڏينهن سگهارا ۽ وڻندڙ ٿيندا ويندا ۽ پوءِ ٻيا ماڻهو به توهان جو احترام ڪندا. باقي جيڪڏهن توهان زال جي بي عزتي ڪري وڌي ته پوءِ هوءَ به ان جو بدلو وٺي سگهي ٿي، پر اصولي طور تي ڏوهدار توهان ئي هوندا.
ڀاءُ! گهر ۾ زال آڻڻ ۽ نوڪرياڻي آڻڻ ۾ وڏو فرق آهي. زال توهان جي گهر ۾ نوڪرياڻي يا قيديءَ جي حيثيت سان ڪونه آئي آهي، پر هوءَ هڪ آزاد انسان آهي ۽ هڪ گڏيل زندگيءَ جو بنياد وجهڻ لاءِ توهان جي گهر آئي آهي. جيڪي اميدون توهان کانئس رکندا آهيو، اهي ئي اميدون هوءَ توهان مان پڻ رکندي آهي تنهن ڪري ساڻس اها هلت هلو جنهن جي اميد توهان هن مان رکو ٿا.
حضور ﷺ جن فرمايو آهي ته، ” جيڪو ماڻهو ڪنهن مسلمان جي عزت ڪندو ته خدا به ان جي عزت ڪندو.“
پاڻ ﷺ جن اهو به فرمايو آهي ته، ”ڀلارا ۽ عزتدار ماڻهو پنهنجي زالن جي عزت ڪندا آهن ۽ گهٽ ذهن وارا ماڻهو سندن بيعزتي ڪندا آهن.“
حضرت امام محمد باقر عليه السلام چيو آهي ته، ”جيڪو ماڻهو شادي ڪري تنهن کي گهرجي ته هو پنهنجي زال جو ادب ڪري.“