پنهنجي پاران
پر جيئن ته آئون هڪ مذهبي گهراڻي جو فرد هُئس انڪري، فنڪار ٿيڻ لاءِ ڪافي رنڊڪون هيون. جنهنڪري فنڪار نه ٿي سگهيس باقي راڳ جي ڄاڻ، تال ۽ لئه ۾ ڳائڻ جي ڪجهه معلومات حاصل ٿي. فنڪار نه ٿيڻ جو اڄ به ارمان اٿم، باقي شاعريءَ ۾ منهنجو پهريون اُستاد محمّد عثمان شاعر سجاولي هو. 1973ع ۾ مون مئٽرڪ پاس ڪئي، علم سائنس پڙهڻ جي ڪري، علم، عقل ۽ شعور ۾ واڌارو ٿيندو ويو.
شاعري نازڪ نفيس جذبن جي احساسن جو اظهار آهي، شاعري اها جيڪا سماجي اُٿل پُٿل جي صحيح عڪاسي ڪري، شاعريءَ ۾ شاعر جو پنهنجو مقصد پهرين شيءَ هوندو آهي. مقصد شاعريءَ جو جياپو هوندو آهي، ۽ فني پختگي يا بحروزن سندس سونهن هوندو آهي. جيئن ڄاول ٻار کي تنجڻ وجهبو آهي، مٿو رکي سهڻو بنائبو آهي، تيئن شاعريءَ ۾ بحروزن سندس تنجڻ هوندو آهي. مون به شاعري، حُسن ۽ راڳ کي پنهنجي زندگيءَ ۾ پسند ڪيو. آهستي آهستي، سونهن، پيار، محبت، انس، سُرت ساڃاهه سان دل لڳڻ لڳي. هر شيءَ ۾ سونهن نظر آئي، سهڻا نظارا، سهڻا ماڻهو سهڻا اکر، سهڻو هلڻ، سهڻو ملڻ، سهڻو نهارڻ سهڻو ڳائڻ وڻندا هئا. راڳ ۽ لئه ۾ يڪسانيت سمجهه ۾ آئي، ته وحدانيت جي رمز به سمجهه ۾ اچڻ لڳي. مون انهن کي اپنايو. انهن سان پيار ٿيڻ لڳو. ڇو ته دنيا جي هر شيءَ ڳالهاءِ ٿي پر ڪو سمجهڻ وارو هجي. اهي سڀ داخلي توڙي خارجي، حالتون ۽ ڪيفيتون مونکي شاعر بنائڻ ۾ مددگار ثابت ٿيون. ۽ وري جڏهن سماج ۾ سياسي، سماجي ڪاروهنوار ۽ اُٿل پُٿل تي نظر پئي ته ان ۾ هارين، نارين، مسڪين، اٻوجهه ۽ بيوس ماڻهن مٿان جيڪي وڏيرن جا ظلم هوندا هئا، اهي ظلم ماڻهو ڪتابن ۾ پڙهن ٿا، پر مون اکين سان ڏٺا هئا. جنهنڪري دل تمام گهڻو دکي ٿيندي هُئي، دل ۾ خيال ايندا هئا ته انهن ظلمن جي خلاف جدوجهد ڪجي پر طاقت نه هئڻ سبب ڪجهه نه ڪري سگهندو هوس. پوءِ دل جو بار هلڪو ڪرڻ لاءِ انهن واقعن کي ننڍين ننڍين ڪهاڻين ۽ شعرن ۾ لکي ڇڏيندو هوس. جنهن کي ڊائريءَ جا ورق چئي سگهجي ٿو. 1976ع ۾ ڪاليج دوران سائين محسن عباسي ٺٽي وارو اسانکي سنڌي پڙهائيندو هو جنهن کان شاعريءَ ۾ بحروزن ۽ گرامر جي سکيا ورتم.
1977ع ۾ مون هڪ اُستاد جي حيثيت سان سروس جوائن ڪئي. هاءِ اسڪول ٺٽو کان بدلي ٿي هاءِ اسڪول سجاول آيس جتي هڪ محنتي، روشن خيال اُستاد، سائين عبدالڪريم کٽي صاحب سان صحبت ٿي جنهن کان مونکي لکڻ، پڙهڻ، پڙهائڻ ۽ ڳالهائڻ جو ڏانءُ مليو. سندس رٽائر ٿيڻ جي آخري ڏينهن ۾ ساڳئي اسڪول ۾ هڪ نوجوان غلام محمد سومرو اڳتي هلي جي – ايم سومرو جي نالي سان وقت جي مخلص ۽ ڀلور صحافيءَ جو سنگ نصيب ٿيو. توڻي جو هو مونکان عمر ۽ تجربي ۾ ننڍو هو پر سندس سنگ سٺو لڳو. تنهن نه رڳو شاعري شايع ڪرائڻ لاءِ همٿايو پر شاعري شايع ڪرائڻ ۾ مدد ڪيائين. آئون انتهائي ٿورائتو آهيان، منهنجي دوست، منهنجي محسن محترم عزيز ڀٽي صاحب جو جنهن ڪتاب ڇپرائڻ لاءِ منهنجي هڙان ۽ وڙان مدد ڪئي. منهنجو پهريون مضمون، (علم روشني آهي) گل ڦل ٻارن جي رسالي ۾ شايع ٿيو. ان جي مونکي ايتري خوشي ٿي جو رسالو کڻيو سڀني دوستن کي ڏيکاريندو رهيس. ايئن مختلف شاعريءَ جون صنفون اخبارن ۽ رسالن ۾ شايع ٿيڻ لڳيون مشاعرن ۾ شاعري پڙهڻ لاءِ دعوتون ملنديون رهيون ۽ مشاعرن ۾ شاعري پڙهڻ شروع ڪيم، ماڻهن جي داد ڏيڻ تي همٿ وڌندي رهي.
مشاعرن ۾ شاعري پڙهڻ کا اڳ۾ سائين محمد خان مجيدي، سرويچ سجاولي ۽ عثمان شاعر سجاولي کان هڪ دفعو نظر مان ضرور ڪڍائيندو هوس. هڪ دفعو هڪ شعر سائين محمد خان مجيديءَ کي ڏيکاريندي عرض ڪيم ته سائين هن مان ڪا ڪسر ڪڍو ته پاڻ ڏسي چيائين هن ۾ ڪا به ڪسر ڪانهي جيڪا ڪڍجي ان جو مطلب اهو ڪونه هو ته ڪو شاعريءَ ۾ ڪسر ڪانه هئي، پر اهو سندس منهنجي همٿ وڌائڻ جو انداز هو. ايئن وقت گذرندو ويو. 1989ع ۾ مشتاق هاشماڻي سنڌي ادبي سنگت سجاول جي هفتيوار گڏجاڻيءَ ۾ اچڻ جي دعوت ڏني ۽ مونکي متعارف ڪرايائين. پوءِ باقائدي سنگت جي گڏجاڻين ۾ ويندو رهندو هوس. وقت به وقت سنگت سجاول شاخ جو سيڪريٽري رهيس، ان دؤر ۾ مون سنگت سجاول جي عورتاڻي شاخ جو بنياد وڌو ان جي پهرين سيڪريٽري ادي فوزيه ابڙو هئي. اڄ تائين سنگت سان سلهاڙيل آهيان. اهو ته هڪ ادبي اسڪول آهي، جتان ته تمام گهڻو حاصل ٿيو. ايئن لکندي لکندي ڪتاب جيترو مواد گڏ ٿي ويو. مونکي خواب خيال ۾ به نه هو ته ڪو منهنجو ڪتاب شايع ٿيندو. پر اها سائين سرويچ سجاوليءَ جي فرزند منهنجو پيارو شاگرد ذوالفقار سرويچ (سورج سجاولي) جي محنت ۽ سهڪار آهي جو منهنجو هي ڪتاب توهان جي هٿن ۾ آهي، آئون انتهائي ٿورائتو آهيان، منهنجن دوستن صحافين جو جن ۾ هدايت الله کٽي، اسلم ميربحر، جي ايم سومرو، لڌو مڇارو، جي ايم ميمڻ جن صاحبن وقت به وقت منهنجي شاعري ۽ مضمون کي سندن اخبارن ۾ شايع ڪرايو. آئون سنڌي ادبي سنگت سجاول جي سڀني عهديدارن ۽ ميمبرن جو پڻ ٿورائتو آهيان، جن منهنجو ڪتاب شايع ڪرائڻ لاءِ ڀرپور ڪردار ادا ڪيو. خاص ڪري انهن دوستن جو جن منهنجي ڪتاب لاءِ پنهنجا تاثرات هن ڪتاب ۾ قلمبند ڪيا آهن. جن ۾ محمد ٻارڻ جنهن صاحب منهنجي شاعري جي تقطيع ڪرڻ ۾ منهنجي مدد ڪئي، اياز امر شيخ جنهن ڪتاب جو نالو ۽ ٽائيٽل لاءِ منهنجو ٻانهن ٻيلي رهيو. ۽ واحد سوز ملاح ساحل سنڌي، عبدالڪريم کٽي آهن. آئون انهن سڄاڻ، روشن خيال ۽ هم خيال دوستن ۽ محسنن کي به وساري نٿو سگهان جن ۾ سائين غلام حسين رنگريز صاحب، مرحوم قاسم پٿر، مرحوم ڊاڪٽر محمد خان مخمور، عبدالڪريم کٽي، ڊاڪٽر کيمچند لوهاڻه، وقار آغا، جي ايم سومرو، ذاڪر کٽي، مشتاق هاشماڻي، مظفر ميمڻ، عبد ماڃوٺي، رحمت الله ماڃوٺي، مرحوم حسام سومرو جن سان سياسي، سماجي، سائنسي، علمي، ادبي مذهبي ۽ تصوف تي وڏا بحث ٿيندا هئا. جن جي ڪچهرين مان مون تمام گهڻو پرايو، ۽ ٿورائتو آهيان، فرنٽ سجاول جي سرڪرده ڪارڪن ۽ هروقت سنڌ جو درد رکندڙ ڪامريڊ عزيز ميمڻ جو جيڪو ڪتاب شايع ڪرائڻ لاءِ مون کان باربار پڇندو هو.
آئون منهنجي ڀيڻ سانئڻ مريم مجيدي صاحبه جو به تمام گهڻو احسان مند آهيان جنهن ڪتاب جي بئڪ ٽائيٽل لاءِ ٻه لفظ منهنجي نظر ڪيا.
انتهائي ٿورائتو ۽ احسان مند آهيان، منهنجي محترم منهنجي سائين، سنڌ جو درد رکندڙ، سنڌ خاطر جيل جون سختيون ۽ اذيتون سهندڙ، سنڌ جي قومي قافلي جي سرواڻي ڪندڙ قومپرست سائين نواز خان زئور صاحب جو جنهن پنهنجي گوناگون مصروفيتن مان ڪجهه گهڙيون ڪڍي منهنجي ڪتاب جو مهاڳ لکيو.
آئون ڪو وڏو شاعر يا اديب ڪونه آهيان، وڏا شاعر ۽ اديب ته اهي هئا جن جي صحبت ۾ رهي مون انهن کان گهڻو پرايو. آئون پنهنجي شاعريءَ بابت ڪجهه به نه چوندس ته ڪو مون وڏا ڦاڙها ماريا آهن، بس سماجي ۾ جيڪي ڏٺم ۽ جيئن سمجهيم انهن واقعن ۽ حالتن کي لفظن جو روپ ڏنو اٿم، منهنجي شاعريءَ جو هي ڪتاب جيڪو توهان صاحبن جي هٿن ۾ آهي، اهو ڪيتري ٿو مقبوليت ماڻي، اهو توهان اهل ادب دوستن پڙهندڙن تي ڇڏيل آهي، اميد ته مونکي اوڻاين کان واقف ڪندا.
ٿورا نه ٿورا مونتي ماروئڙن جا.
توهانجو ساڳيو
عبد سنڌي
15 سيپٽمبر 2011ع
موبائيل: 0333-3220807