تاثر 4
سندس شاعري ڏاڍي پختي، پابند ۽ پياري آهي، پاڻ وحدة الوجودي شاعر به آهي، سندس خيال ۾ جت ڪِٿ وحدت جي وَسڪار پيئي وسي، يعنيٰ جرٿر تک تنوار ۽ تنهن واحد جي وائي پيئي ورجائجي.
پاڻ غزل ۽ نظم جي صنفن ۾ ڏاڍو بختو شاعر آهي. سندس شاعريءَ ۾ بختگي آهي، ڪٿي به بحروزن يا ماترائن وغيره ۾ هروڀرو ٿڙي ٿاٻڙجي نٿو.
عبد سنڌي ڏاڍو خوددار شخص آهي، ڪڏهن به ڪنهن وڏيري يا ڪاموري جي خوشامند ڪندي کيس نه ڏٺو اٿئون، سندس شاعريءَ ۾ ڌرتيءَ سان عشق به پڌري پٽ آهي، چويٿو:
مَرسُون مَرسُون، سنڌ نه ڏِيسُون،
واين ۾ ورجايان ويٺو.
عبد سنڌي جنهنجي دل سنڌ ديس جي محبت ۾ مهراڻ وانگي ڇوليون پئي هڻي، پورهيت ڪڙميءَ جا سور ڏسندي سندس دل جهڄيو ٿي پوي ۽ چوي ٿو.
نانگ لتاڙي پوک پچاءِ، تنهن وٽ ڪونهي کاڌي لاءِ،
کنيو وڃي ڏس خالي جهولي، هاري سهندو سور هتي.
۽ وري ڌارين جي ڌانڌلين ۽ ڦرلٽ کي ٿو ڏسي ته پنهنجن جذبن کي هيئن ٿو لفظن جو روپ ڏئي:
’عبد‘ جو ويڙهو ويڙهي ويئڙا، مايا ملڪيت ميڙي ويئڙا،
پڙ پاڏا ٿيا پرڏيهي ۽ ڏيهي منهنجا ڏور هتي،
هي ڪهڙو آ دستور هتي، هي ڪهڙو آ دستور هتي.
جڏهن رهبر! رهزن ٿا بنجن ۽ اڳواڻ اکيون ٻوٽيو مايا ميڙڻ جي چڪر ۾ هوندا آهن ۽ حرامخوري زورن تي هوندي آهي، تڏهن عبد کي به سک نٿو اچي ۽ وڏي واڪي چوي ٿو:
لڳو آ راڄ رشوَت جو مري مسڪين ويا ماڻهو،
وٺي رشوَت نٿو جيڪو، اهڙو افسر نٿو ڏسجي.
پئي هنڌ وري هينئن ٿو ٻاڪاري.
سياست ۾ ڪري سياست، هڻي ڌاڙا ڪروڙن جا،
انهيءَ کي ڏس گلابن جا گلي ۾ هار واهه ڙي واهه.
مطلب ته، انياءَ ۽ ناانصافيءَ خلاف جت ڪٿ سراپا احتجاج ڪندي شعر جي وسيلي ڄڻ ته ايف، آءِ، آرون پيو داخل ڪراءِ ته من ڪو حرامخور جهلجي پر پاڪستاني سرڪار آهي، جنهن جي ڪن تي جُونءَ ئي ڪانه ٿي سُري.
ٻئي هنڌ وري سائين محمّد خان مجيديءَ جي ڪردار کي ساراهيندي مٽيءَ جو قرض چڪائڻ لاءِ پڙهندڙن کي پيو ڏس ڏئي ته:
پڙهيو پنهنجي قوم جي خاطر، ڪڙهيو پنهنجي قوم جي خاطر،
مير نه جنهنجي من ۾ هو سو، قومن جو ڪردار مجيدي.
مطلب ته غزل، بيت، وائي، گيت، نظم، ڪافي ۽ دوها جهڙين صنفن ۾ ڪامياب طبع آزمائي ڪئي اٿس، سندس سموري شاعري پابند آهي.
آئون نه اديب آهيان، ۽ نه شاعر، سو شاعريءَ جي ڏات سان مالا مال ’عبد سنڌيءَ‘ جي شاعريءَ تي ڪنهن به قسم جي ٽيڪاٽپڻي نٿو ڪري سگهان منهنجي دعا آهي، ته سندس ڏات ۽ فڪر کي سنڌي ادب ۾ مڃتا ملي، جيڪو سندس حق آهي، عبد سنڌيءَ جي شاعريءَ واري مجموعي جو عنوان ”سُڏڪا سُڏڪا سنڌ“ شاعريءَ جي حوالي سان واقعي قومي درد واري پڙهندڙ کان ڪٿي ڪٿي سڏڪا ڀرايو ڇڏي.
مطلب ته عبد سنڌي ساري سنڌي معاشري ۾ جيڪو انياءُ ٿيندي ڏسي ٿو ان کي طنزيه انداز ۾ پڌرو ڪري ٿو. ۽ لکي ٿو:
ڪرڻ هو چور کي قابو، مگر ڀاڳيو ويو بند ٿي،
اسان جي حد جي صوبيدار جا پرڪار واهه ڙي واهه.
ٻئي هنڌ سياستڪار کي مخاطب ٿيندي هيئن ٿو چوي.
چوين ٿو ووٽ ماڻهن جا امانت قوم جي آهي،
مگر هُت تون ضميرن جا ڪرين واپار واهه ڙي واهه.
مطلب ته معاشري ۾ جيڪي اوڻائيون پسي ٿو انهن کي ڏاڍي دليريءَ سان پڌرو ڪيو اٿس.
عبد سنڌي فطري طرح ڏاڍو حساس دل شخص آهي.
شاه عبد الطيف ڀٽائيرح کي به ڏاڍي ڳوڙهي نظر ۽ فهم سان پڙهيو اٿس. تنهنڪري لطيف سرڪار جي رسالي ۾ شاعريءَ جي حوالي سان گهڻا غوطا هنيا اٿس، حساس دل انسان ته اڳيئي آهي، سو شاهه جي رسالي مان علمي طرح سٺي مايا ميڙي اٿس، جنهنڪري هروڀرو مذهبي سوچ کي انا جو مسئلو نٿو بناءِ ۽ آزاد راءِ پيش ڪرڻ ۾ ڪابه هچڪچاهٽ محسوس نٿو ڪري، پنهنجي شاعريءَ ۾ ايڪي ۽ اتحاد جو ڏس ڏيڻ لاءِ به سنڌي قوم کي چوي ٿو.
قوم جنهن ۾ آ ٻڌي سا ’عبد‘ آ اڳتي وڌي،
ڇڙو ڇڙ قومن سندو، ناهي رهيو ڪو مڙهه مقام.
عبدالڪريم کٽي سجاول
2011-08-25