ابن بطوطھ جنھاڻ ڳوٺ ۽ ان ۾ رھندڙ سومرن جي تعريف ڪئي آھي
" ھي وڏو ۽ خوبصورت شھر درياءِ جي ڪناري تي آھي. ھن شھر ۾ سومرا قوم جا ماڻھو رھن ٿا، جيڪي قديم زماني کان ھتي رھندڙ آھن. تاريخدان لکن ٿا تھ حجاج بن يوسف جي ڏينھن ۾ جڏھن سنڌ فتح ٿي، تھ ھن قوم جا ماڻھو ھن شھر ۾ رھندا ھئا. شيخ بھاؤالدين ذڪريا قريشي ملتانيءَ جي پوٽي شيخ رڪن دين مونکي ٻڌايو ھو، تھ سندن وڏو ڏاڏو محمد بن قاسم جي ان لشڪر ۾ ھو جيڪو حجاج، عراق مان موڪليو ويو ھو. پوءِ ھو ھن ملڪ ۾ ترسي پيو، ۽ سندس اولاد وڌيو ويجھيو. ھي شيخ رڪن الدين اھو آھي جنھن بابت شيخ برھان الدين مونکي شھر اسڪندريھ ۾ چيو ھو، تھ ان سان ملجانءِ".
ابن بطوطھ، سومرن جي رھڻي ڪھڻي بابت بھ لکيو آھي. بھرحال جناني کان ھلي ھو سيوھڻ پھتو. سيوھڻ بابت لکي ٿو:
" ھي ھڪ وڏو شھر آھي ۽ ريگستان ۾ واقع آھي. ھتي کانسواءِ ٻئي ڪنھن ھنڌ وڻ نظر نھ آيو. نھر جي ڪناري تي گدرن کانسواءِ ٻي پوک نھ ٿي ٿئي. ھن شھر ۾ مڇي تمام گھڻي آھي ۽ ھت ماھيو کير بھ جھجو آھي. ھتي جا ماڻھو اسقنقور (سانڊي جو قسم، گلوئي) بھ کائيندا آھن. ھي جانور پيرن تي ھلي ٿو، ۽ ڳوھھ جي شڪل جھڙو ٿئي ٿو پر ان کي پڇ ڪونھ ٿئي. ھتي جا ماڻھو ھن کي واريءَ مان کوٽي ڪڍندا آھن، ۽ ان جو پيٽ چيري، گندگي صاف ڪري، زعفران بدران ھئڊ ڀري، پچائي کائيندا آھن."
ابن بطوطھ سيوھڻ جي گرميءَ بابت لکي ٿو تھ:
" اسان ھن شھر ۾ پھتاسون تھ سخت گرمي ھئي. منھنجا ساٿي ھر وقت لڱين اگھاڙا ھوندا ھئا. ھو ھڪ وڏو رومال پاڻيءَ مان پسائي، مٿي تي رکندا ھئا تھ ٻيو رومال آلو ڪري ڪلھن تي رکندا ھئا. رومال سڪي ويندا ھئا تھ وري آلا ڪندا ھئا. "
ابن بطوطھ سيوھڻ ۾ شھر جي خطيب شيبانيءَ سان مليو، جنھن کيس حضرت عمربن عبدالعزيز جو پروانو ڏيکاريو جيڪو سندس پيڙھي جي وڏي ڏاڏي کي خطيب مقرر ڪرڻ وقت ڏنو ھو. ان تي سن 99 ھجري لکيل ھو. ان کانسواءِ ھو شيخ محمد بغداديءَ سان پڻ مليو جيڪو حضرت قلندر شھباز جي درگاھھ جي ھڪ ڪوٺيءَ ۾ رھندو ھو. ھن کيس پنھنجي عمر 140کان مٿي ٻڌائي. ھن جو چوڻ ھو تھ ھو ان وقت بغداد ۾ موجود ھو، جڏھن ھلاڪو خان، خليفي معتصم باالله کي قتل ڪيو ھو. سندس اچڻ کان اڳ ۾ ونار (انڙ-سمون) ۽ قيصر، مرڪزي حڪومت کان بغاوت ڪري، سيوھڻ ۾ خودمختيار حڪومت قائم ڪئي ھئي. اھو ٻڌي ملتان جو گورنر عماد الملڪ سيوھڻ تي ڪاھي آيو ھو. قيصر بھ مقابلو ڪيو پر پوءِ جڏھن پڄي نھ سگھيو تھ قلعي ۾ بند ٿي ويھي رھيو. آخر ٻنھي ۾ في الحال ٺاھھ ٿيو پر پوءِ سرتيز عماد الملڪ ساڻس دغا ڪئي.