سنگاپور جي مسٽر ڄائو واري ڪھاڻيءَ ۾ ڏنل فوٽ نوٽس
-2 اوڻھين سڄي صدي چين ۾ مردن ۾ چوٽي رکڻ جو رواج ھو. مذھبي توڙي سماجي لحاظ کان مرد لاءِ چوٽي رکائڻ ضروري سمجھيو ويو ٿي. ايتريقدر جو سنگاپور جي ھڪ مشھور امير واپاري ھئمپوئا جو پٽ انگلنڊ مان اعليٰ تعليم حاصل ڪري موٽڻ مھل چوٽي ڪٽائي، انگريزي ھيئر ڪٽ ڪرائي آيو تھ سندس پيءُ کيس سنگاپور ۾ رھڻ بدران يڪدم سندس اباڻي وطن چين موڪلي ڇڏيو تھ وڃي سڌري اچي.
-3 چينين جي ميٿالاجي مطابق ٻارھن سالن جو چڪرو ٿئي ٿو ۽ ھر سال ڪنھن جانور (ڀولڙي، ڪوئي، شينھن سوئر وغيره) جو سال ٿئي ٿو ۽ ان سال ۾ ڄاول ٻار جي وصفن ۽ عادتن تي ان جانور جي سٺاين ۽ مداين جو اثر رھي ٿو. اھي جانورن جا سال وري پنجين پنجين چڪر ۾ وڌيڪ اھم ٿيو پون- يعني جملي سٺ سالن ۾ ھر ھڪ جانور ھڪ دفعو گھڻو اھم ٿيو پوي جيئن مسٽر چائو جي ڄمڻ واري گھوڙي جو سال ھو. اھو خاص سال ھو جنھن ۾ اھو باھھ جو گھوڙو سڏجي ٿو.
-4 چينين جي نئين سال واري ڏينھن تي جيڪا ٻارن کي خرچي ملي ٿي اھا چيني زبان ۾ انگ پائو سڏجي ٿي. انگ پائو (Ang Pow) گھڻو ڪري ڳاڙھن لفافن ۾ وجھي ڏني ويندي آھي ۽ نھ فقط پنھنجن ٻارن کي پر مائٽن ۽ دوستن جي ٻارن کي پڻ ڏني ويندي آھي جيڪي ان ڏينھن تي گھمڻ ايندا آھن. ھي چيني لفظ انگ پائو ھن پاسي جي ملڪن (ملائيشيا، انڊونيشيا، سنگاپور وغيره) ۾ ايڏو عام ٿي ويو آھي جو ويندي عام خرچي يا بونس بھ انگ پائو سڏيو وڃي ٿو. ويندي رشوت کي پڻ. (ھونءَ ھانگ ڪانگ ۾ جتي سنگاپور وانگر منڊارن چيني زبان بدران ڪئنٽونيز چيني زبان سرڪاري ٻولي آھي، انگ پائو کي لائي سي (Lai See) چون.
-5 ڪيٽي وزن جو ماپ آھي ۽ ھڪ ڪلو گرام کان گھٽ ٿئي ٿي. ھن پاسي (ڏور اوڀر) جي ملڪن ۾ اناج يا ميوو سير، ڪلو گرامن يا پائونڊن ۾ تورڻ بدران ڪيٽين ۾ تورين. ڪيٽي (Kati) ملئي زبان جو لفظ آھي پر ھن پاسي جا چيني توڙي مدراسي عام طور اھائي تور استعمال ڪن. جيئن اسان وٽ ان جون پاٽيون يا ڪاٺين جي لـَـڏ.
-6 رور وئلي (River Valley) روڊ ڪولمئن پل وٽان شروع ٿي ڪليمانجارو ايوينيو تائين ھليو وڃي ٿو. رور وئلي پل جي ساڄي پاسي (اتر اوڀر ۾) فورٽ ڪئننگ پارڪ آھي ۽ کاٻي پاسي آرڊ روڊ، ريڊ اسٽريٽ، ڪئننگ لين وغيره آھن. ليانگ ڪورٽ ۽ ھوٽل نيو اوتاني بھ اتي آھن. مسٽر چائو کي اڄ مني صدي گذرڻ بعد بھ اھو Exact ھنڌ ياد آھي جتي ھو چاچي سان گڏ سئمپان (Sampon) مان لٿو ھو ۽ سنگاپور ٻيٽ جي ڌرتيءَ تي پھريون قدم رکيو ھو.
-7 پئسي وارو ٿيڻ بعد مسٽر چائو پنھنجن ٻين مائٽن جو بھ خيال رکيو. سندس ھڪ مائٽ ٻڌايو تھ چائوءَ اھو انسان آھي جنھن ھر ان ماڻھوءَ جي مدد ڪئي ۽ ان کي اڳتي وڌايو جنھن ھن جي (چائو جي) غربت وارن ڏينھن ۾ سندس مدد ڪئي. بئنڪاڪ وارو سندس چاچو جنھن چائوءَ کي سنگاپور پھچايو، ان کي چائوءَ پنھنجي ڪمپنيءَ ۾ اسٽور مئن ڪري رکيو. ھو آھستي آھستي وڌندو ويو تانجو ان ڪمپنيءَ جو وڃي چيئرمين ٿيو.
-8 ھي فريزر اھو آھي جنھن جي نالي ملائيشيا ۾ مشھور خوبصورت ٽـَـڪري (Hill Resort) فريزر ھل نالي آھي.
-9 لوڪ يو (Loke Yew) ھڪ امير ۽ وڏو سخي مرد چيني ھو جيڪو سنگاپور ۾ ھڪ غريب ٻار جي حيثيت ۾ 1858ع ۾ آيو ۽ اڳتي ھلي رٻڙ ۽ ٽين جي واپار ۾ وڏو پئسو ٺاھيائين. ھن رئفلس ڪاليج ۽ ڪيترين ئي اسپتالن کي پنھنجي کيسي مان وڏا فنڊ ڏنا.
-10 مسٽر چائو جيتوڻيڪ پنھنجي ڪم جي نوعيت لاءِ اھو ئي چوندو رھي ٿو تھ مزيدار ۽ سولو آھي پر حقيقت ۾ ھن کي سخت محنت ڪرڻي پيئي ٿي جنھن جو اعتراف سنگاپور جا حاڪم پڻ ڪن ٿا. مسٽر چائوءَ لاءِ راجا رتنام (سابق وزير خارجھ) ويجھڙائيءَ ۾ ھڪ ھنڌ بيان ڏنو ھو تھ:
“Mr. Lien Ying Chow knew lots of People. A professional diplomat cannot move around so easily. A shrewed businessman has a knack for discounting disinformation. He was very useful in Singapore”.