ممباسا جو فورٽ جيسز (قلعو)
1631ع ۾ عماني سلطان پورچوگالي ڪئپٽن تي خنجر سان وار ڪري کيس قتل ڪيو ۽ قلعو پنھنجي ھٿ ۾ ڪيو پر سال ڏيڍ اندر پورچوگالي ھڪ ٻھ دفعا ناڪام ٿيڻ بعد آخرڪار ھن قلعي کي وري حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا. 1996ع ۾ سلطان آف عمان (جيڪو زئنزيبار ٻيٽ ۽ آفريڪا کنڊ جي اوڀر ڪناري واري پٽيءَ جو بھ سلطان ھو) قلعي جو گھيرو ڪرايو. سال کان پوءِ قلعي اندر رھيل پورچوگالي بک ۽ وبا کان مرڻ لڳا. پورن اڍائي سالن بعد ھنن آڻ مڃي ۽ عماني عربن قلعي تي قبضو ڪري ورتو.
1728ع ۾ عربن جي خلاف فوجي بغاوت ٿي ۽ پورچوگالين فورٽ جيسس تي وري قبضو ڪري ورتو. دارصل پورچوگالين ھن علائقي ۾ پنھنجو اثر رکڻ چاھيو ٿي جو ھن ھنڌان اھم سامونڊي رستن جو لنگھھ ھو. پورچوگالي زئنزيبار ٻِيٽ تي قبضو ڪرڻ جھڙا تھ نھ پئي ٿي سگھيا ان ڪري ھنن پھرين ممباسا کي حاصل ڪرڻ چاھيو ٿي ۽ ھي قلعو (جنھن جا آثار اڃان تائين آھن) ممباسا بندرگاھھ جي منھن وٽ ھجڻ ڪري ٻين جي حملي کان بچاءَ حاصل ڪرڻ لاءِ بھترين جاءِ ھو. 1729ع ۾ عماني عربن ھڪ دفعو وري پورچوگالين کان ھي قلعو کسي ورتو ۽ کين ھميشھ لاءِ ، گھٽ ۾ گھٽ ھن علائقي (ڪينيا ۽ ٽانگانيڪا) مان تڙي ڪڍيو. (پر وڌيڪ ڏکڻ ۾ موزمبق ۾ ھو اھڙو ڄمي ويٺا جو ويھين صديءَ جي ٻي اڌ ۾ وڃي ھنن مڪاني ماڻھن کي آزادي ڏني. موزمبق ۾ پورچوگالين جي حڪومت جا آخري سال اسان بھ پنھنجين اکين سان ڏٺا ھئا. آزادي بعد مڪاني شيدين لارينزو مارڪس جو نالو موپوتو رکيو.)
1741ع، قلعي جي المزروئي گورنر پنھنجي عماني سلطان خلاف بغاوت ڪري يڪطرفھ آزاديءَ جو اعلان ڪيو. 1824ع ۾ المزروئي گورنر برطانيا جي مدد حاصل ڪئي ۽ 1826ع ۾ برطانوي مدد (Protection) کي واپس ورتو ويو. 1828ع ۾ سلطان آف اومان ۽ زنجبار (Zanzibar) سلطان سيد سعيد قلعي تي حملو ڪيو. ٽن چئن سالن جي سخت مقابلي بعد المرزوئي گورنر سلطان آف عمان اڳيان ھٿيار ڦٽا ڪيا. ان بعد (شايد انتظار ۾ ويٺا ھئا) انگريزن قلعي تي بمباري ڪئي ۽ نھ فقط فورٽ جيسس قلعو ۽ ممباسا پر آھستي آھستي ڪينيا سميت ايسٽ آفريڪا جي ٻين علائقن کي بھ پنھنجي نو آبادياتي پنجوڙ ۾ سوگھو ڪندا ويا. آخرڪار سٺ جي ڏھاڪي ۾ انھن آفريڪي ملڪن ۽ ٻيٽن کي ھڪ ھڪ ڪري آزادي ڏني ۽ انگريز پنھجي وطن روانا ٿيا.