سنہ 1900ع ۾ ايسٽ آفريڪا جو ڇا حال ھو
ممباسا پھچي محمد مانيڪ عليڏنا وسرام وٽ ڪم شروع ڪيو جيڪو انڊين نسل جي ماڻھن ۾ ڪامياب واپاري ھو ۽ ايسٽ آفريڪا جو بي تاج بادشاھھ ليکيو ويو ٿي.
محمد مانيڪ محنت ۽ ايمانداري سان ڪم ڪرڻ ڪري سگھو ئي عليڏنا وسرام جي "بونڊو جاگير" جو مئنيجر مقرر ڪيو ويو. اھي جاگيرون مينگو (Mengo) ۾ ھيون جيڪو بوگنڊا (Buganda)سلطنت (اڄ جي يوگنڊا) جي وچ واري علائقي ۾ ھو.
(محمد مانيڪ جو وڌيڪ قصو ٻڌائڻ کان اڳ پڙھندڙن جي دلچسپي لاءِ يوگنڊا، بوگنڊا وغيره بابت ٻھ چار سٽون ضروري لکڻ سمجھان ٿو.
جيئن "سنڌ" اڳيئن زماني ۾ ملڪ جو ۽ ھاڻ صوبي جو نالو آھي.
"سنڌو" نديءَ جو نالو آھي.
"سنڌي" سنڌ ۾ رھندڙ ماڻھن کي چئجي ٿو. تيئن:
- يوگنڊا (Uganda) آفريڪا جي ملڪ جو نالو آھي جنھن جو مشھور سربراھھ عيدي امين ڪافي سالن کان نواز شريف وانگر سعودي عرب ۾ رھي ٿو.
- Buganda ھتي جي ھڪ قديمي سلطنت جو نالو آھي پر ھاڻ يوگنڊا جي چئن صوبن مان ھڪ جو نالو آھي.
- Luganda ھتي جي مڪاني زبان جو نالو آھي.
- Kingade صفت طور استعمال ٿئي ٿو ھر ان شيءَ لاءِ جنھن جو واسطو بوگنڊا (Buganda) سان ھجي.
- Muganda بوگنڊا صوبي جي رھاڪوءَ کي موگنڊا سڏجي ٿو.
- Baganda موگنڊا جو جمع باگنڊا آھي.
سو مندرا ڪڇ کان ممباسا آيل ھن گجراتي کوجي مانيڪ کي يوگنڊا جي اڄ واري صوبي بوگنڊا ۾ رکيو ويو. نوڪريءَ تي وڃي چڙھڻ لاءِ مانيڪ کي ڪينيا جي اولھھ واري شھر ڪسومو تائين ڪجھھ پيرين پيادو تھ ڪجھھ ڍڳي گاڏيءَ تي پھچڻو پيو. (انھن ڏينھن ۾ ڦيٿي واري سواري ڍڳي گاڏي ھوندي ھئي. ڪسومو اڄ بھ ڪينيا جو خوبصورت شھر آھي ۽ وڪٽوريا ڍنڍ جي ڪناري تي آھي. وڪٽوريا ڍنڍ جي چوڌاري ڪينيا، تنزانيا، روانڊا ۽ يوگنڊا ملڪ آھن. پراڻا ۽ اڄ جا پڻ مشھور شھر ڪمپالا، اينتيبي، جـِـنجا (Jinja)، موازنا وغيره سڀ ھن خوبصورت ڍنڍ جي اردگرد آھن. مصر جي نيل ندي بھ ھن ڍنڍ کان شروع ٿئي ٿي) سو مانيڪ بھ پنھنجي posting واري جاءِ تي پھچڻ لاءِ ممباسا کان ڪسومو پھتو جتان ٻيڙيءَ ذريعي وڪٽوريا ڍنڍ جي ٻي پار اڄ جي يوگنڊا واري مشھور شھر اينتيبي (Entebbe) ۾ آيو.
1910ع ۾ جڏھن مانيڪ ويھن سالن جو ٿيو تھ ھن زئنزيبار ٻيٽ تي رھندڙ ھڪ کوجا فئملي جي ڇوڪري فاطما لڌا سان شادي ڪئي. ھن ڪجھھ مھينا زنجبار (Zanzibar) ۾ ڌنڌي جو جائزو ورتو پر پوءِ 1911ع ۾ پنھنجي زال (فاطما) سان گڏ يوگنڊا ھليو آيو جتي اچي ھن پنھنجو ڌنڌو شروع ڪيو.