حمل جھڙن بلوچن پورچوگالين جا ڏند کٽا ڪيا
بلوچستان جي ھڪ نامياري محقن و تاريخدان مير گل خان نصير پنھنجي ڪتاب "بلوچي رزميھ شاعريءَ" ۾ حمل جي ساراھھ ۾ لکيل ان رزميھ نظم (جنھن ۾ حمل ۽ پورچوگالين وچ۾ لڙائي ۽ ان ۾ حمل جي شڪست کائڻ ۽ پورچوگالين وٽ گرفتار ٿيڻ) بابت لکيو آھي تھ اھو نظم 1509ع کان 1595ع واري دور جو آھي جڏھن پورچوگالي سامونڊي ڦورو (Pirates) بحر ھند ۾ ڌاڙو ھڻندا رھيا ٿي. ايراني نار ۾ بلوچستان واري ڪناري جا بندرگاھھ بھ ھنن جي ڦرين ۽ ڌاڙن کان بچيل نھ ھئا. بندر عباس، ڇابھار، جيواني، گوادر، پسني ۽ سون مياڻي جا بندرگاھھ ھنن طرفان ڪئين دفعا ڦر جي چڪا ھئا. حمل انھن پورچوگالي ڦورن پويان سندرو ٻڌي نڪتو ۽ ڪيترائي دفعا ھن ھنن کي ڊوڙائي ڪڍيو ۽ پنھنجي وطن کي بچائيندو رھيو پر ھڪ دفعي ھو پورچوگالين جي ٻيڙين جي گھيري ۾ ڦاسي پيو. خوني مقابلي بعد حمل کي گرفتار ڪيو ويو. پورچوگالين سان ھن ويڙھھ بابت جيڪو نظم مليو آھي ان لاءِ چيو وڃي ٿو تھ اھو حمل جي ڀيڻ پنھنجي بھادر ڀاءُ لاءِ لکيو آھي. چون ٿا تھ اھو سورھين صدي جي ٻي اڌ جو واقعو آھي جڏھن ھندستان جي ڪوچين ۽ ٻين ڪناري وارن شھرن تي قبضو ڪرڻ بعد پورچوگالي ايراني نار جي بلوچستان واري علائقي ۾ ڦرلٽ ڪندا ھئا. مير حمل جھڙن جوان مردن ۽ پنھنجي وطن لاءِ سڀ ڪجھھ قربان ڪرڻ وارن بلوچن جي بھادري ۽ دليري ڪري پورچوگالي بلوچستان جي سرزمين تي پنھنجا قدم ڄمائي نھ سگھيا. ھونءَ ايسٽ آفريڪا کان ھندستان ايندي ويندي پورچوگالين ڪيترائي دفعا مڪران جي سامونڊي ڪناري واري شھرن تي حملا ڪيا.
سورھين صديءَ جي شروع وارن سالن ۾ ھنن پسني ۽ گوادر سميت ڪيترن ئي ننڍن بندرگاھن تي عارضي قبضو ڪيو پر ھو ڪٿي بھ ٽڪي رھڻ ۾ ناڪام رھيا. ھو سامونڊي ڦورن (قذاقن) وانگر ڦرلٽ ڪري ھليا ويا ٿي ۽ ٻيو تھ ھتي جا مڪاني ماڻھو (بلوچ) بھادر ھئا جن ھنن ڌارين کي گوا ۽ پانڊيچيري جي رھاڪن وانگر رھڻ لاءِ حالتون ميسر ڪرڻ بدران ڀڄائي ڪڍيو ٿي. پورچوگالين بلوچن سان لڙائين دوران 1581ع ۾ گوادر ۽ پسنيءَ کي باھھ پڻ ڏني ھئي ۽ اھي ڪم ھو ٺٽي (سنڌ) ۾ بھ ڪندا رھيا.