زنجبار جنھن کي انگريز Zanzibar سڏين ٿا
زئنزيبار ٻيٽ (جنھن کي مڪاني ۽ عربي زبان ۾ زنجبار سڏجي ٿو) اڄ ڪلھھ تنزانيا ملڪ جو حصو آھي نھ تھ صديون اڳ تائين ھن ٻيٽ جي پنھنجي الڳ ٿلڳ حيثيت ھئي. اڄ ڪلھھ انجڻين تي ھلندڙ پاڻي وارا جھاز ۽ ھوائي جھاز جتي ڪٿي پھچيو وڃن ۽ جڏھن دل چاھي سامونڊي سفر ڪري سگھجي ٿو نھ تھ اوڻھين صديءَ جي آخر تائين ھڪ ملڪ کان ٻئي تائين پاڻيءَ جي جھاز ۾ سفر ڪرڻ ڪو سولو ڪم نھ ھو. ھوائي جھاز تھ اڃان ايجاد بھ نھ ٿيا ھئا. پاڻيءَ جا جھاز ڪپڙي جي سڙھن تي ھوا ۽ لھرن جي رخ مطابق ڪن خاص طرفن ۽ رفتار تي ھليا ٿي. ھوا بند ٿي وڃڻ تي ٻھ ٻھ ڏينھن بھ ھڪ ھنڌ بيٺا ھوندا ھئا.
اسان وارن علائقن ۾ جھازن جي گھڻي چرپر چوماسي جي ھوائن (Monsoon) مطابق ٿي ٿي. ۽ پوءِ ڪي ڪي بندرگاھھ ۽ ٻيٽ اھڙا ھئا جن وٽان جھاز جو لنگھھ ٿيندو ئي ٿيندو ھو. زنجبار (Zanzibar) ٻيٽ بھ انھن مان ھڪ ھو جيڪو سانوڻي جي موسم ۾ لڳندڙ trade winds (تجارتي ھوائن) جي آڌار تي گلف (عرب ملڪن) کان نڪرندڙ جھازن جي روٽ تي ھو. ھو اتر کان نڪرندا ھئا ۽ آفريڪا جو ڪنارو ڏئي جڏھن ھيٺ ڏکڻ ڏي ھلندا ھئا تھ رستي تي ممباسا ۽ دارالاسلام جھڙا بندرگاھھ ۽ زنجبار جھڙا ٻِيٽ ايندا ھئا. جن تي ترسي ساھي پٽيندا ھئا ۽ اڳتي جي سفر جي تياري ڪندا ھئا. ڪيترا تھ دير سان پھچڻ وارا، ھوائن جي ختم ٿيڻ جي خوف کان اڳتي وڌڻ بدران پاڻ سان آندل مال ھنن ھنڌن تي ئي کپائي واپسي جي ھوائن جو انتظام ڪندا ھئا. ان ڪري ممباسا، دارالاسلام ۽ زنجبار (زئنزيبار) جھڙيون جايون وڏا تجارتي مرڪز ھئا. سچ تھ اھي وڏا خوشحال بندرگاھھ ھئا جن جون ڳالھيون لوڪان لوڪ مشھور ھيون. ڪيترا ڏورانھن ديسن جا امير (واپار کي وڌائڻ لاءِ) ۽ غريب (روزگار ڪمائڻ لاءِ) ھتي اچي ٽـِـڪي پيا ٿي. ان کان علاوھ زئنزيبار جي موسم بھ وڻندڙ رھي آھي. چوڌاري ساوڪ ۽ سڪون. جيڪا پوک ٿي ٿي- يعني ناريلن ۽ لونگن جي تنھن جو بھ سڄي دنيا ۾ اگھھ ھو. ڀروارن آفريڪي ملڪن کان وٺي ھندستان، ايران ۽ عرب ملڪن (خاص ڪري عمان) جا عام ماڻھو، واپاري، پورھيت، ڪاريگر ۽ سلطان رھيا ٿي. ھي ٻيٽ (Zanzibar) ويھين صديءَ جي اڌ تائين بھ اڄ جو ھانگ ڪانگ ۽ سنگاپور ھو، دبئي ۽ ڪويت ھو. بقول ھڪ انگريز ليکڪ جي:
Even the name (Zanzibar) is enticing, suggestive of Sultans, spices and palm fringed shores. The land of Sindbad, Livingstone and Stanley, Burton and Spoke; birth place of 20th century rock idol Freddie Mercury…