سريلنڪا (سلون جو ٻيٽ ڌارين لاءِ ھميشھ ڪشش جو سبب رھيو آھي
سري لنڪا ۾ ھن وقت گھڻي ڀاڱي سنھالي ڳالھائيندڙ مڪاني ماڻھو رھن ٿا جن جو واسطو ٻڌ ڌرم سان آھي ۽ ٻيا، خاص ڪري ٻيٽ جي اتر ۾، تامل ڳالھائيندڙ ھندو رھن ٿا جيڪي انگريزن جي ڏينھن ۾ ڏکڻ ھندستان کان لڏي ھتي آيا. ان کان علاوھ ڪجھھ مسلمان تامل ۽ پاڪستاني رھن ٿا، عرب ۽ انگريز پڻ رھن ٿا. ٻيٽ جو سرڪاري مذھب ٻڌ ڌرم آھي جيڪو انڊيا کان ھتي آيو پر انڊيا ۾ ھي ڌرم فقط ھماليا جبلن جي رياستن: نيپال، لداخ، ڀوتان وغيره ۾ وڃي رھيو آھي.
چوڏھين صديءَ تائين سري لنڪا تي حڪومت سنھالي بادشاھن جي رھي. سن 1500ع ڌاري پورچو گالين جو ھندي سمنڊ تائين اچڻ ٿي ويو. 1518ع ۾ کين ڪولمبو ۾ قلعو ٺاھڻ ۽ واپار ڪرڻ جي موڪل ڏني وئي. 1521ع ڌاري سنھالي بادشاھھ وجايا باھو جنھن جي ھن ٻيٽ تي حڪومت ھئي ان کي سندس ٽن پٽن گڏجي ماري رکيو ۽ ملڪ جا حصا پتيون ڪري ان جا پاڻ حاڪم ٿي ويٺا ۽ پوءِ انھن مان ھڪ، باقي ٻن ڀائرن جا حصا کسڻ لاءِ پورچوگالين جي مدد ورتي. پورچو گالين بھ اھو ئي چاھيو ٿي. ھو مڪاني ماڻھن کي پنھنجو پاڻ ۾ ويڙھائي ڪمزور ڪري، ويا پنھنجي طاقت ۽ حڪومت مضبوط ڪندا ۽ پوءِ آخرڪار ائين ئي ٿيو جيئن ٿيندو آھي: عرب ٻاھر اٺ تنبوءِ ۾.
ھوڏانھن جاوا سماترا ڏي ڊچ طاقتور ٿي ويا ھئا اھي ھاڻ سري لنڪا ڏي وڌڻ لڳا ۽ 1638ع کان پنھنجا پير ھن ٻيٽ تي کپائڻ لڳا. 1640ع تائين ڊچن سري لنڪا جا بندرگاھھ ٽرڪو ملي، باٽيڪولا ۽ گال(Gale) وغيره تي قبضو ڪري ورتو. 1665ع تائين ھنن جو سڄي ٻيٽ تي راڄ ٿي ويو. ڪئنڊي Kandy واري جابلو ۽ ٻيٽ جي وچ واري حصي ۾ رھندڙ بادشاھھ جو راڄ نھ فقط قائم رکيو ويو پر ھڪ معاھدي ھيٺ کيس بچاءُ (Protection) ڏني وئي. سچ تھ ھي آھي تھ اھي بادشاھھ جيتوڻيڪ پاڻ ۾ ڀائر يا سوٽ ماسات ھئا پر پنھنجو پاڻ ۾ فيصلو نھ پئي ڪري سگھيا تھ بادشاھي ڪنھن جي ھجڻ کپي يا ڪنھن جي سلطنت ڪھڙي حد کان ڪھڙي حد تائين ھجڻ کپي پوءِ ڌارين قومن (يورپين) مڪاني بادشاھن جي گھرو ۽ درٻاري جھيڙن مان پئي فائدو ورتو. پورچوگالي ھجن يا ڊچ يا انگريز ھنن موجودھ بادشاھھ يا حاڪم کي ڏٽا ڏئي فائدا حاصل ڪرڻ چاھيا ٿي. ھنن يورپي ڏاڍن مڙسن کي ڪجھھ فائدا ڏنا ٿي ۽ ڪجھھ ڊمانڊون پوريون ڪري راضي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ٿي تھ ھنن وري ٻيون فرمائشون ڪيون ٿي. جيڪڏھن ڪنھن مڪاني بادشاھھ يورپين جون اٽڪلون سمجھي مٿن سختي ڪئي ٿي تھ يورپين سندس مخالف يا دشمن اميدوار بادشاھھ سان ملي ھن کي تخت و تاج ڏياري پنھنجي لاءِ اڃان بھ وڌيڪ فائدا حاصل ڪيا ٿي. اھي نمونا ھي يورپي نھ فقط انڊيا ۽ سري لنڪا ۾ پر ملايا کان مالي ۽ ڪينيا کان نائيجريا تائين ڪندا رھيا ۽ ويا ملڪ پنھنجي قبضي ۾ ڪندا.