اھڙي ھنڌ رھجانءِ جتي پاڻي جام ھجي
انھن ڏينھن ۾ منھنجي ماءُ ھڪ فال ڪڍڻ واري مائي وٽ مونکي وٺي ھلي. آئون باھ واري گھوڙي جي سال ۾ ڄائو ھوس جيڪو سال سٺ سالن ۾ فقط ھڪ دفعو اچي ٿو. فال وجھڻ واري مائيءَ، جيڪا چڱي ڪراڙي لڳي رھي ھي مختلف سالن جي 60 پتن کي اٿلائيندي پٿلائيندي گھوڙي جي تصوير وارو ھڪ ڪارڊ ۽ ٻھ ڪاٺيون کنيون.
"ان جو مطلب ڇا ٿيو؟" منھنجي ماءُ پڇيو.
فال ڪڍندڙ عورت گنڀير منھن ٺاھي ڪنڌ ڌوڻيو. مون سمجھيو تھ ھوءَ پڪ اھو چوندي تھ آئون جلد مري ويندس." اوھ، منھنجو، بلڪ تنھنجو ھي پٽڙو!" فال ڪڍندڙ مائيءَ چيو، "تمام ڊگھي ڄمار جو ٿيندو. ھن قسم جي گھوڙي کي پنھنجي سڄي طاقت سان مقابلو ڪرڻو آھي. پر تون فڪر نھ ڪر ھن کي کائڻ پيئڻ توڙي پھرڻ لاءِ تمام گھڻو ملندو. رھڻ لاءِ عاليشان گھر ھوندس. پر انھن سڀني سوڀن کي ماڻڻ لاءِ ھن کي محنت کان ڪم وٺڻو پوندو".
منھنجي ماءُ خوش ٿيندي مرڪيو ۽ مون بھ دل ۾ سوچيو تھ مڙيئي خير آھي جيستائين محنت جو سوال آھي اھا تھ آئون بيشڪ تمام گھڻي ڪندس.
1916ع، جڏھن آئون نون سالن جو ٿيس تھ منھنجي غريب ماءُ گذاري وئي. ٻئي سال چين ۾ اھڙي تھ خطرناڪ وبا پکڙي جو منھنجو پيءُ بھ ھن دنيا مان لاڏاڻو ڪري ويو. ھو فقط چاليھھ سالن جو ھو. منھنجي سار سنڀال لھڻ لاءِ ڪير بھ نھ ھو. مونکي فقط ھڪ ڀاءُ ھو جيڪو مونکان بھ ٻھ سال ننڍو ھو. مون پنھنجي پيءُ جي سوٽ جي ٻنيءَ تي ڪم ڪرڻ شروع ڪيو پر مونکي مزو نھ آيو. سو آئون بابا جي ڳالھھ تي غور ڪرڻ لڳس- "پٽ، اھڙي جاءِ جي ڳولا ۾ رھجانءِ جتي پاڻي اڻ ميو ھجي".
مونکي ڌيان ۾ آيو تھ اسانجي ڳوٺ کان پنج ڇھھ ميل پري واري ڳوٺ ۾ منھنجي ڏاڏي جي ھڪ ڀيڻ جيڪا مسٽر تي (Tay) جي زال آھي، رھي ٿي. ھو تمام گھڻو شاھوڪار ھئا ۽ ھنن کي رھڻ لاءِ ھڪ سھڻو گھر ھو. منھنجي ڏاڏي جي ھن ڀيڻ جي مڙس تي لئان چئان (Tay Lian Chuan) ۽ سندس پٽ کي ھڪ بيڪري شاپ ھو. سو آئون ھنن سان ملڻ ويس ۽ مونکي ھنن خوشيءَ سان پاڻ وٽ ڪم لاءِ رکيو. مون ڪجھھ وقت ھنن جو نوڪر ٿي ڪم ڪيو پر مونکي اتي بھ مزو نھ آيو ڇو جو اھا جاءِ ڪو ٻيٽ نھ ھو. ھڪ ڏينھن منھنجي سوٽ مونکي چيو تھ ھن جي مڱينديءَ جي پيءُ کي ھانگ ڪانگ ۾ ھڪ سيڌي جو دڪان آھي. مون چيو مانس: "يار! ھو مونکي پنھنجي دڪان تي نوڪر ڪري رکندو؟ تون معلوم تھ ڪر، ٿي سگھي ٿو ھن کي ڪم واري جي ضرورت ھجي".
ڪجھھ عرصي بعد ھن مونکي خوشخبري ٻڌائي ۽ آئون نڪري پيس. مون پنھنجي سوٽ جو گھر ڇڏيو ۽ سواتو شھر ڏي روانو ٿيس جتان پوءِ آگبوٽ (Steam Ship) ذريعي ھانگ ڪانگ پھتس. ھانگ ڪانگ پھچڻ سان آئون ڪم ۾ جنبي ويس. نھ ڏٺم ٿي ڏينھن نھ رات. مون ٻن سالن تائين بنا پگھار جي ڪم ڪيو. مون کي فقط کاڌو ۽ رھائش ملي ٿي ۽ سال ۾ ھڪ دفعو انگ پائو (خرچي). روز صبح جو مونکي ٻارڻ لاءِ ڪاٺيون ۽ ڇوڏا ڪري اچڻو پيو ٿي ۽ پوءِ ويھھ ويھھ پنجويھھ پنجويھھ ڪيٽي وزن جون چانورن جو ڳوڻيون مختلف گھرن ۾ پھچائڻيون پونديون ھيون ۽ انھن کان پئسا پڻ اوڳارڻا پوندا ھئا. ڪي ڪي گھر تھ ٻي يا ٽي ماڙ تي ھوندا ھئا.
آئون تمام خوش ھوس. مونکي اھو سوچي خوشي ٿي، تھ آئون محنت ڪري پنھنجي باس کي پئسو ڪمائڻ ۾ مدد ڪري رھيو آھيان. مون سڄي دڪان کي ٻھاري ڏئي ڇنڊيو ڦوڪيو ٿي ۽ سڄي گھر لاءِ ڳنڌڻ ماني ٺاھي ٿي. پھرين آئون فقط ڀت رڌيندو ھوس، ان بعد مڇي ۽ ڀاڄيون بھ رڌڻ لڳس. نيرن تي اسين چانورن جي رٻ، چونئرن ۽ لوڻاٺيل ڀاڄيءَ سان کائيندا ھئاسين. انگريزن جي حڪومت ڪري ھانگ ڪانگ وري بھ چين کان سکيو ستابو ھو پر تڏھن بھ ماڻھو ايڏا خوشحال نھ ھئا، غربت گھڻي ھئي. اسان وٽ پيئڻ لاءِ ڪافي نھ ھئي. فقط چيني چانھھ ھئي، سا بھ ڪڏھن ڪڏھن پيئڻ لاءِ ملندي ھئي ۽ جڏھن جڏھن ڪنھن کي ملي ويندي ھئي يا خريد ڪري سگھندو ھو تھ خوشيءَ سان پيئندو ھو.