رچرڊ برٽن منگھي پير جي واڳوءَ تي چڙھي سير ڪيو
"ھنن پئسن جي بدلي آئون مانگر مڇ جي پٺيءَ تي سوار ٿي ھن ڌپ ۽ تيزاب واري پاڻيءَ ۾ چڪر ڏئي ڏيکارين؟" جڏھن نوجوان برٽن جي ڳالھھ مڃي تھ برٽن بازار مان، جيڪا اتان چند وکن تي ھئي ھڪ ڊگھو بانس جو ڏنڊو ۽ جيئري ڪڪڙ گھرائي ۽ ڪڪڙ کي بانس جي ھڪ ڪنڊ سان ٻڌو جيئن اھا ڪڪڙ مانگر مڇ جي اکين اڳيان ڦٿڪندي رھي. پوءِ برٽن واڳونءَ جي اکين اڳيان ڪڪڙ کي ڦڙڪائي ھن جي مٿان ٽپ ڏئي چڙھي پيو. مانگر مڇ ڪڪڙ کي پنھنجين ڄاڙين ۾ جھلڻ جي ڪوشش ۾ اڳتي وڌندو رھيو ۽ برٽن سڄي حوض جو چڪر لڳائي ورتو ۽ ڪڪڙ بھ بچائي ورتي. اھڙي طرح برٽن شرط کٽي پنھنجا ڏھھ پائونڊ بچائي ورتا. رچرڊ برٽن جي رپورٽ ملڻ تي ڪراچي واقعي سمنڊ جي ڪناري تي ھڪ وستي آھي، حيدرآباد جي مقابلي ۾ ڪراچيءَ جي موسم بھتر آھي، ۽ جتان سامونڊي رستي ايراني نار جي ملڪن سان واپار جي بھ اميد آھي، سرچارلس نيپيئر گاديءَ جو ھنڌ حيدرآبد مان ڦيرائي ڪراچي ڪيو.
جڏھن نيپيئر ڪراچي آيو تھ ھن ان وقت ھڪ ننڍڙي بنگلي ۾ رھائش اختيار ڪئي جيڪو پوءِ ڪمشنر ھائوس سڏجڻ لڳو. ننڍي کنڊ جي ورھاست بعد پاڪستان جي صوبي سنڌ جو پھريون گورنر سر لينسلاٽ گراھم پڻ ھن بنگلي ۾ رھيو 1847ع ۾ نيپيئر يورپي فوجن لاءِ بئرڪون ٺھرايون جن کي اڃان تائين نيپيئر بئرڪس سڏجي ٿو جتي ھاڻ سرڪاري آفيسون آھن. ان سال ڪراچي جي آدمشماري اڌ لک ھئي ۽ شھر جي واپاري فرمن تي انگريز ۽ يورپي ماڻھن جو قبضو ھو سواءِ ٻن ڪمپنين جي ھڪ ايس طيب جي ائنڊ ڪمپني ۽ ٻي ارديشير ائنڊ ڪمپني.
امپورٽ ۽ ايڪسپورٽ تي بھ يورپي واپارين جو ھٿ ھو. 1860ع ۾ ڪراچي چئمبر آف ڪامرس جو بنياد رکيو ويو. 1890ع ڌاري ھندستاني واپاري بھ اڳتي وڌڻ لڳا خاص ڪري سندھيا اسٽيم نيويگيشن ڪمپني جنھن جا ننڍا ننڍا اسٽيمر (ٻاڦ ھلندڙ ٻيڙيون، آگبوٽ) ٻاھران ملڪن ڏي مال کڻي وڃڻ لڳا.
سر چارلس نيپيئر کانپوءِ بارٽل فريئر سنڌ جو ڪمشنر ٿيو جيڪو پوءِ بمبئيءَ جو گورنر پڻ ٿيو. سربارٽل ڪراچيءَ کي خوبصورت بنائڻ جو پڪو پھھ ڪيو. ھن ڪراچي ميونسپلٽيءَ جو بنياد رکيو. اھڙي ئي ميونسپلٽي ھو بمبئي پريزيڊنسي جي ھڪ ٻئي شھر احمد آباد ۾ بھ قائم ڪري چڪو ھو. فريئر ھڪ مئنيجنگ ڪميٽي ٺاھي ميونسپلٽي جي ڪم جو آغاز ڪيو. ھن ڪميٽي ۾ ڪئپٽن پريڊي (ريوينيو ڪليڪٽر) جنھن جي نالي پريڊي اسٽريٽ آھي ۽ جان مئڪلوڊ (ڪليڪٽر ڪسٽمز- جنھن جي نالي ڪراچي جو ميڪلوڊ روڊ ھو جنھن جو ھاڻ نالو بدلائي آءِ آءِ چندريگر روڊ رکيو ويو آھي) ۽ سيٺ نائونمل ھوتچند شامل ھئا. سر بارٽل فريئر ڪراچي شھر ۽ سنڌي ٻولي جي واڌاري لاءِ ڪافي ڪم ڪيو جنھن جي موٽ ۾ سنڌ جي ماڻھن ھڪ خوبصورت يادگار ٺھرايو جيڪو فريئر ھال جي نالي سان سڏجي ٿو ۽ اڄ بھ ميرٽ ھوٽل جي سامھون ڪلفٽن ڏي ويندڙ رستي تي قائم آھي. جتي اڄ ڪلھھ سنڌ مدرسو آھي اتي 1860ع ۾ قافلھ سراءِ ھئي.