واھھ ڙي تارا روشن تارا
ھند، سنڌ ۽ عرب ملڪن ۾ ڪجھھ شيدي غلامن پنھنجي عقل، بھادري ۽ وفاداري ڪري مالڪن وٽ وڏي عزت ۽ مان حاصل ڪيو. ھوش محمد (ھوشو شيدي) انھن مان ھڪ آھي. ھن جي پيءُ لاءِ چيو وڃي ٿو تھ ھو حيدرآباد جي حاڪم مير فتح علي خان ٽالپر جو خدمتگار ھو. ۽ ھوش محمد خانزاد ھو يعني ھو ميرن جي حويليءَ ۾ ڄائو نپنو ۽ وڏو ٿيو. اھڙن غلامن کي عزت بخشڻ لاءِ مير کين قمبراڻي ذات جو سڏيندا ھئا اھا ذات قمبر سان وابستھ آھي. قمبر حضرت عليءَ جو آزاد ڪيل حبشي غلام ھو. ھوشو شيدي مير صاحب جي پٽ صوبدار خان سان گڏ ھوندو ھو. 1843 ع واري ميرن جي انگريزن سان دٻي وٽ جنگ ۾ جيتوڻيڪ اسان سنڌين ھارايو پر جنھن دليري ۽ بھادريءَ سان ھوشوءَ وڙھندي پنھنجي جان قربان ڪئي ان، ھن کي ، اسان لاءِ ھيرو بنائي ڇڏيو ۽ سندس امر نعرو " مرويسون پر سنڌ نھ ڏيسون". اڄ بھ سنڌين جي دل تي اڪريل آھي.
انگريزن جي سنڌ فتح ڪرڻ بعد غلاميءَ تي سختيءَ سان بندش لڳائي وئي. امير امرائن جي خرچن تي بھ سختي ڪئي وئي ۽ ھنن لاءِ غلام رکڻ جھڙا شوق ڏکيا ٿي پيا. غلامن جي آزادي بعد ڪيترا آفريڪي غلام (شيدي) پنھنجي مالڪن وٽ ئي روزگار خاطر نوڪر ٿي بيٺا ڪيترا نئين روزگار جي ڳولا ۾ نڪري پيا. ھنن رھائش لاءِ سماجي طرح پنھنجيون ڪالونيون ۽ ڳوٺ ٺاھيا ۽ ھڪ ٻئي جي مدد ۽ حفاظت ڪرڻ لڳا. شيدي اڄ بھ پنھنجا ڪيترائي آفريڪي رواج ۽ رسمون قائم رکندا اچن. سندن خاص قسم جي آفريڪي دھل ( مگرمان) تي سواحيل ۽ عربي گاڏڙ زبان جا گيت ۽ ناچ ٽپڪو سنڌ جي ٻين قومن کا بلڪل نرالو آھي.
شيدي پنھنجي حس لطافت (Sense of Humor) کان اڄ بھ مشھور آھن. سنڌ ۾ شيدي سٺا چرچائي، مسخرا ۽ ملھھ مشھور آھن. اڄڪلھھ شيدي ھر اھو ڪم ڪن ٿا جيڪو ٻيا ڪن ٿا. ڪيترائي پڙھيل لکيل ۽ آفيسر بھ آھن پر اڄ کان پنجاھھ سٺ سال کن اڳ (پاڪستان ٿيڻ وقت تائين) شايد ئي ڪو شيدي اعليٰ تعليم يافتھ ھو. ھڪ جيڪو ھن وقت ذھن ۾ آھي ۽ سنڌ جي اھم شخصيت مڃي وڃي ٿو اھو جناب محمد صديق "مسافر" آھي.
محمد صديق "مسافر" سنڌ جي مشھور اديبن مان ھڪ آھي. پاڻ 100 کان مٿي ڪتاب، مضمون ۽ پئمفليٽ لکيائين ۽ تعليمي ڪمن ۾ اھم رول ادا ڪيائين. ھن کي سنڌ جو ٻچو ٻچو ٻاراڻي درجي جي مشھور "واھھ ڙي تارا روشن تارا" بيت ڪري سڃاڻي ٿو جيڪو ھن انگريزي جي ٻاراڻي بيت Twinkle Twinkle Little Star جي بدلي سنڌي ٻارن لاءِ ٺاھيو ھو. پاڻ آفريڪا جي شيدي نسل مان ھو ۽ 1879ع ۾ سنڌ جي ٽنڊو باگو شھر ۾ ڄائو ۽ 1961ع ۾ گذاري ويو. سندس والد جيڪو گلاب خان جي نالي سان سڏيو ويو ٿي ھڪ آفريڪي غلام جي حيثيت ۾ زئنزيبار جي "غلام مارڪيٽ" ۾ وڪرو ٿي پھرين عمان جي شھر مسقط ۾ آيو جتان پوءِ ٻيڙيءَ رستي ڪراچي ۾ سنڌ لاءِ وڪرو ڪيو ويو.
سنڌ ۾ آفريڪا کان آيل ماڻھن کي عام طرح شيدي سڏيو وڃي ٿو پر ڪٿي ڪٿي اھو لفظ گھڻو پسند نٿو ڪيو وڃي ۽ قمبراڻي لفظ وڌيڪ عام ٿيندو وڃي- خاص ڪري پڙھيل ڳڙھيل شيدين ۾ ڪيترا شيدي بلالي- يعني حضرت بلال جي خاندان جا پڻ سڏيا وڃن ٿا.