الطاف شيخ ڪارنر

هي ٻيٽ هي ڪنارا

ھن ڪتاب جو موضوع بنيادي طور تي دنيا جي مختلف ٻيٽ ۽ ڪنارا ۽ اتي رھندڙن ماڻھن متعلق آھي. ھي ڪتاب ڪنھن ھڪ سفر جو داستان ناھي پر ھي سندس زندگيءَ جي سڀني ڪيل سفرن جو نچوڙ آھي. ھي ڪتاب سنڌي پڙھندڙ لاءِ ڄڻ ٻيٽن متعلق معلومات جو ھڪ خزانو آھي، گڏوگڏ ڪراچيءَ جي تفصيلي ذڪر سان گڏ اتي موجود اھم ٻيٽ منھوڙي متعلق پڻ معلومات ڏني وئي آھي.

  • 4.5/5.0
  • 13
  • 1
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book هي ٻيٽ هي ڪنارا

1869ع ۾ سئيز ڪئنال کلڻ تي ڪراچي جي اھميت وڌڻ لڳي

دراصل 1847ع ۾ سنڌ کي بمبئي پريزيڊنسيءَ جو حصو بنايو ويو جنھن جو انتظام ڪمشنر جي حوالي ڪيو ويو ھو ۽ سنڌ جي پھرين ڪمشنر (بارٽل فريئر) 1852ع ۾ ڪراچي ميونسپلٽي قائم ڪئي جنھن جو ذڪر پھرين ڪيو اٿم .1858ع ۾ انگريزن ڪراچي شھر کي ٻن حصن: ميونسپل ايريا ۽ ڪئنٽونمينٽ ايريا ۾ ورھايو. ان ئي سال (يعني 1858ع ۾) سرچارلس نيپيئر بندرگاھھ کي وڌائڻ جو ڪم شروع ڪيو نھ تھ1856ع تائين ڪراچي ھاربر ۾ جھاز لنگر انداز ٿي نيٽي جيٽي (Native Jetty) وٽ سامان لاھيندا ھئا. 1861ع ۾ ڪراچي کان ڪوٽڙيءَ تائين سنڌ جي پھرين ريلوي لائين وڇائي وئي. ٽرانسپورٽ جي سھوليتن ۽ بندرگاھھ جي وڌڻ ڪري گھڻي کان گھڻي تعداد ۾ ماڻھو ٻاھرن ھنڌن کان لڏي ڪراچيءَ ۾ رھڻ لڳا ۽ 1877ع تائين شھر جي آدمشماري 57 ھزار ٿي وئي.
1869ع ۾ سوئيز ڪئنال کلڻ کانپوءِ بندرگاھھ جي خيال کان ڪراچيءَ جي اھميت اڃان بھ وڌي وئي. 1868ع ۾ ڪراچي ۽ بمبئي جي وچ ۾ پاڻيءَ جي جھازن ذريعي ٽپال سروس شروع ڪئي وئي. بمبئي مان نڪتل جھاز ھڪ ھفتي اندر ڪراچي ٽپال پھچائيندا ھئا. سانوڻي جي موسم (monsoon) ۾ جڏھن سمنڊ خراب ھوندو ھو تھ ٽپال خشڪيءَ رستي حيدرآباد کان ٿيندي پنڌرھن سورھن ڏينھن ۾ ڪراچي پھچندي ھئي. شھر جي بولٽن مارڪيٽ سن 1883ع ۾ ڪراچيءَ جي ميونسپل ڪمشنر مسٽر بولٽن ٺھرائي.
1887ع ۾ ڪراچي پورٽ ٽرسٽ قائم ٿيو جنھن جي بورڊ آف ٽرسٽيز ۾ ٻھ سيٽون چئمبر آف ڪامرس جي لاءِ رکيون ويون. چئمبر جا پھريان چونڊيل ميمبر " جو جيمز گرانٽ ۽" وولڪارٽ بردرز" جو جرمن آئوگ ٿول ھئا. مسٽر آئوگ ٿول جي خدمتن جي اعتراف ۾ ڪوئنز روڊ (مولوي تميزدين خان روڊ) تي امپورٽ يارڊ جو نالو ٿول يارڊ رکيو ويو. جيڪو اڄ بھ ان جي نالي سان سڏجي ٿو.
1894ع ۾ ڪراچي ۾ زير زمين گٽر سسٽم ذريعي پاڻيءَ جي نيڪاليءَ جو بندوبست ڪيو ويو. 1914ع ۾ پھرين وڏي جنگ شروع ٿي. انھيءَ سال ڪراچيءَ ۾ بجلي آئي. ان وقت تائين ڪراچي برطانوي سلطنت ۾ اناج جي برآمد جو وڏو بندرگاھھ ٿي چڪو ھو. ويھين صدي جي شروع وارن سالن ۾ ڪراچي شھر ۾ پٽن تي ھلندڙ ٽرام گاڏي شروع ڪئي وئي جنھن کي گھوڙا ڇڪيندا ھئا. پھرين اھا ٽرام سولجر بازار کان ڪياماڙي ۽ پوءِ ڪئنٽ اسٽيشن تائين ھلڻ لڳي. ھر ٻن ميلن بعد گھوڙا بدلائي انھن کي آرام ڪرايو ويو ٿي ۽ گھوڙن کي اس کان بچائڻ لاءِ وڏا وڏا سولار ھئٽ (انگريزن وارا خاڪي ٽوپلا) پارايا ويا ٿي.
1920ع ۾ ڪراچيءَ ۾ ٽيليفون جي سھوليت مھيا ڪئي وئي ۽ 1942ع ۾ ننڍي کنڊ (برصغير) جو پھريون ايرو ڊروم ڪراچي ۾ تعمير ڪيو ويو جنھن کي بين الاقوامي ايئرپورٽ جي حيثيت ڏني وئي. 1937ع ۾ سنڌ کي بمبئيءَ کان ڌار ڪري الڳ صوبو بنايو ويو ۽ ڪراچي ان جو گاديءَ جو ھنڌ رھيو. ان کانپوءِ ڪراچيءَ ۾ ڪيتريون ئي سرڪاري عمارتون ٺھرايون ويون جھڙوڪ اسيمبلي بلڊنگ، گورنر ھائوس، چيف ڪورٽ بلڊنگ وغيره. شھر جو چڙيا گھر (Zoo) بھ انھن ڏينھن ۾ ٺھيو. اھا حقيقت آھي تھ آزاديءَ وقت ڪراچيءَ جي آبادي ساڍا چار لک ھئي ۽ ڪراچي ھندستان جو سڀ ۾ صاف سٿرو شھر ھو.
برٽش انڊيا اسٽيم نيويگيشن ڪمپني جنھن جا جھاز ڪراچي ۽ بمبئي جي وچ ۾ ھليا ٿي ڊيڪ ڪلاس (عرشي) تي سفر ڪرڻ وارن مسافرن کان ڀاڙو فقط پنج روپيا ورتو ٿي. ان جي مقابلي ۾ حاجي قاسم اسٽيم ڪمپني جي جھازن اڌ ڀاڙو ورتو ٿي ۽ مسافرن کي پنھنجن جھازن ۾ سفر ڪرڻ تي ھر کائڻ خاطر کين ھر سفر ۾ ھڪ عدد رومال تحفي طور ڏنو ٿي.