ڪالم / مضمون

ڳالهيون پيٽ ورن ۾(ڀاڱو پهريون)

هي ڪتاب ”ڳالهيون پيٽ ورن ۾ ، ڀاڱو : پهريون“ شاعره ۽ ليکڪا سلطانه وقاصيءَ جي ڪالمن جو مجموعو آهي.
هن ڪتاب “ڳالهيون پيٽ ورن ۾” ۾ جيڪي ڪالم شامل آهن سي اسان جي ئي معاشري، اسان جي ئي ماڻهن ۽ اسان جي ئي دنيا جا آهن. هنن ڪالمن ۾ ڪيئي ڪهاڻيون، ڪيئي واقعا موجود آهي، تاريخ جا ڪيئي واقعا درج آهن. هن ڪتاب ۾ هڪ عام ڪهاڻي ملي ٿي ، اها آهي عورت جي ڪهاڻي، جنهن تي ليکڪا تمام گهڻو لکيو آهي، ڪيترين ئي عورتن جون ڪهاڻيون شامل آهن. هن ڳوٺ جي عورت، شهرن جي عورت، اٻوجهه سادي سودي، اڻپڙهيل عورتن سان گڏ لکيل پڙهيل عورت تي به لکيو آهي. سندس ڪالمن مان گهڻا عورتن تي لکيل آهن. ان جو هڪ سبب اهو به آهي ته هوءَ پاڻ به عورت آهي، هڪ ماءُ آهي، هڪ ڌيءُ آهي، هڪ ڀيڻ آهي
Title Cover of book ڳالهيون پيٽ ورن ۾(ڀاڱو پهريون)

اڪبر بگٽيءَ جو بلوچيءَ ۾ ڳالهائڻ

قومي اسيمبليءَ جي اجلاس ۾ جڏهن اڪبر بگٽي پنهنجي مادري زبان بلوچي ۾ ڳالهائڻ شروع ڪيو ته هل هنگامو مچي ويو. اڪبر بگٽي پنهنجي بنيادي حق کي سامهون رکي اهو چيو ته پاڪستان هڪ ڪنفڊريشن آهي چئن صوبن جي ۽ هي منهنجو بنيادي ۽ پيدائشي حق آهي ته مان پنهنجي ٻولي ۾ ڳالهايا. ان کان پوءِ بگٽي پنهنجي تقرير پوري بلوچي ۾ ڪئي. يقين ڄاڻو سمجهه ۾ ڪجهه نه آيو پر ان بلوچي ڳالهائڻ سان جيڪو اطمينان ٿيو، حق وارثي جو احساس ٿيو سو بيان ڪرڻ کان مٿي آهي. اسان جي ملڪ پاڪستان ۾ حقيقت کان انحرافي ڪرڻ ۽ هوائي ڳالهيون ڪرڻ آسان آهي . . . . . اڄ تائين پاڪستان جي ٺهڻ ۽ ان کان پوءِ ملڪ جي آئين ۽ قانون پڙهڻ جي ڪنهن به ضرورت محسوس نه ڪئي آهي. سڀ ڪو پنهنجي عقل سان هن ملڪ پاڪستان جي لفظ جي معنيٰ ڪڍيو ويٺو آهي. حقيقت ته اها آهي ته پاڪستان هڪ سڃاڻپ آهي. انهن چئن صوبن جي جن پنهنجي رضا خوشي سان پاڻ ۾ گڏ رهڻ جو عهد ڪيو آهي. هي چارئي صوبا پنهنجي ٻولي رکن ٿا ۽ انهن جو هڪ مضبوط بنياد آهي انهن جي ثقافت ۽ ريتن رسمن جو صدين تائين ڦهليل هڪ تاريخ کي مٽائڻ ڪا سولي ڳالهه نه آهي. حقيقت ته اها آهي ته ان کي مٽائي به نه ٿو سگهجي. اهڙيون ڪوششون ڪرڻ سان جهڳڙا وڌندا ۽ نفرتون پيدا ٿينديون. تاريخ جي حساب سان ۽ حڪومتون ٺهڻ ۽ ڊهڻ سان علائقن ۽ ملڪن جا رقبا گهٽبا ۽ وڌندا رهندا آهن. پاڪستان جا موجوده صوبا به پنهنجي حيثيت گهٽائيندا ۽ وڌائيندا رهيا آهن. سنڌ ۽ بلوچستان جو پاڻ ۾ هڪ قديمي ۽ تاريخي تعلق رهيو آهي. ثقافت ۾ هڪ جهڙائي گهڻي آهي ۽ ريتون رسمون به ملندڙ جلندڙ آهن. اسان وٽ تباهيءَ جو ڪارڻ به صرف اهو آهي ته موجوده چئن صوبن جي حقيقت کي وساري پاڪستان جي ان سوچ کي اڳتي وڌايو ويو آهي، جنهن ۾ ايندڙ، پناهه وٺندڙ هڪ گروه کي مٿي تي چاڙهيو ويو آهي. اهو گروهه جيئن سنڌ ۾ گهڻي تعداد ۾ آيو ۽ اهي سڀ سنڌ جي شهرن ۾ سڀ سک وٺي بالم ٿي ويهي رهيا آهن. جڏهن به چئني صوبن جي ماڻهن پنهنجي زبان ۽ ثقافت جي بچائڻ لاءِ ڪا به ڪوشش ڪئي ته ان ننڍڙي گروهه وٺي هاءِ گهوڙا ڪئي. ظلم جي ڳالهه ته اها آهي ته انهن جي ان هاءِ گهوڙا کي اهميت ڏني وئي. ان گروهه جي لٺ وسي ٿي صرف سنڌين مٿان. هت سنڌ جي شهرن ۾ سڀ سهولتون حاصل ڪرڻ هر ڳالهه ۾ اهو جتائيندا آهن، اسان توهان کي ٺاهيو، اسان توهان کي آزادي ڏياري. انهن لاءِ پاڪستان صرف سنڌ ۾ اهو به ڪراچي ۽ حيدرآباد ۾ آهي. هاڻ سائين پنجاب جي پاسي اتان جا رهواسي هاڻ کلي عام چون ٿا اسان رنجيت سنگهه جا اولاد آهيون. هاڻ پنجاب ۾ به قومپرستي وڌي ويئي آهي. انهن کي ته ڪير باغي ۽ ڪافر ڪو نه ٿو ڪوٺي. باقي هن سنڌ ۾ جڏهن به تاريخ جي حوالي سان يا وري جنهن جذياتي رجحان جي تحت راجا ڏاهر جو نالو ورتو ٿو وڃي ته بس سائين ڪفر ۽ غداري جون فتوائون جاري ٿي ٿيون وڃن. ڀلا تاريخون به ڪڏهن ميسار جي سگهن ٿيون. . . . .۽ ڀلا پاڪستان جي پنجيتاليهه سالن جي تاريخ کان اڳ جي سڄي دور کي منڌيڙو لڳائي سگهجي ٿو؟ بلوچستان ۽ سرحد وارن جي به هڪ وڏي جدوجهد واري تاريخ آهي. انهن مقابلا ڪيا جنگيون ڪيون ۽ انگريز حڪمران کي سک سان ويهڻ ئي ڪو نه ڏنو. هي ٻئي صوبا پنهنجي جرگن جي فيصلي تحت پاڪستان ۾ شامل ٿيا هئا. ڀلا سائين پاڪستان جو خواب جنهن شخص ڏٺو اهو پنجاب جي علائقي جو، ان خواب کي پايه تڪميل قائد اعظم پهچايو سو سنڌ جو.
مسلم ليگ جنهن آزادي جي تحريڪ ۾ حصو ورتو ۽ هڪ منزل ڏني ان جو بنياد نواب سليم الله بنگال ۾ وڌو. اها ڳالهه ياد رکڻ گهرجي ته جڏهن ننڍي کنڊ جي گهڻن حصن ۾ مسلمانن جي لاءِ الڳ ملڪ ٺاهڻ جي تحريڪ هلي ته هندستان جا گهڻا ڏاها دانشور، سياسي ليڊر متحد هندستان جا حامي هئا، مسلم ليگي مسلمانن کي گهڻو تنقيد جو نشانو انهن هندستاني اردو ڳالهائيندڙ مسلمانن ئي بنايو هو .
سائين منهنجا چوندا آهن ته بنيادي غلطيون جذباتي فيصلا اڳتي پنهنجو اٿر ڇڏيندا آهن، جڏهن پاڪستان ٺهي ويو ته ان وقت ڪو به اهڙو قانون ڪو نه هو لڏپلاڻ جو. اها لڏپلاڻ ماڻهن پاڻ ڪئي. ان لڏ پلاڻ ۾ جيڪا خونريزي ٿي ان کي تحريڪ پاڪستان جو حصو نه ٿو چئي سگهجي. اها خونريزي ته پاڪستان جي اعلان ٿيڻ کان پوءِ ٿي. خود قائداعظم پنهنجي تقرير ۾ اهو چيو هو ته اسان پاڪستان هڪ قطرو به خون جي وهائڻ کان بغير حاصل ڪيو آهي. اها خونريزي جيڪا لڏپلاڻ مهل ٿي ان جو زميدار ڪير آهي؟ ٿوري تاريخ تي نظر وجهو. پنهنجي آس پاس نظر وجهو ته اها حقيقت ظاهر آهي ته اهي فسادي ماڻهو جڏهن بنگال ۾ ويا ته اتان جي ماڻهن جو جيئڻ وهه ڪيائون هت سنڌ ۾ به سالن کان وٺي خونريزي ۽ دهشتگردي جي بازار گرم ڪيو ويٺا آهن. بنگلاديش ۾ به انهن ڇا نه ڪيو. هاڻ سائين ڪيمپن ۾ ويچارا ٿي ويٺا آهن، جيڪڏهن هي ماڻهو امن پسند هجن ها ته انهن کي پنهنجا اباڻا ڪک هندستان ۾ ڇڏڻا ئي نه پون ها. اها خونريزي جنهن کي هو پاڪستان لاءِ قربانيون چون ٿا اها انهن جي پنهنجي اعمالن جي سزا هئي. سائين منهنجا مٿان وري هن ننڍڙي گروهه جي ٻولي کي سرڪاري ٻولي ۽ قومي ٻولي قرار ڏنو ويو. ان فيصلي جو اثر سڀ کان گهڻو سنڌ تي ٿيو، ڇو ته سنڌي زبان ادبي توڙي سرڪاري لحاظ سان هڪ شاهوڪار زبان آهي. انگريزن به همت نه ڪئي جو هن جي اهميت ختم ڪن. يقينن انهن پنهنجي انگريزي ٻولي کي هت رائج ڪيو پر سنڌيءَ زبان جي ترقي جيڪا انگريزن جي دور ۾ ٿي سا وسارڻ جهڙي نه آهي. سنڌ ۾ سرڪاري ۽ عدالتي زبان هميشه سنڌي ئي رهي آهي. سنڌ جي هيڏي وڏي تاريخ کي ختم ڪرڻ ڪو سولو ڪم نه آهي. ڪنهن به ملڪ جي تاريخ ۾ اهڙا غلط فيصلا نه ٿيا آهن. جهڙا اسان جي ملڪ ۾ اسلام جي نالي پٺيان ٿيا آهن، جڏهن سنڌي ٻولي کي تعليمي ادارن ۾ ختم ڪيو ويو ته ات ڪنهن کي به سوچ نه آئي. وري جڏهن ڀٽي صاحب جي زماني ۾ سنڌيءَ کي وري ٿوري اهميت ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي وئي ته ڪيترا نه هنگاما ٿيا ۽ خاص ڪري ڪراچي شهر ۾ سنڌين جو ڪيترو نه قتل عام ٿيو ۽ سنڌي گهر کان بي گهر ٿي تڙجي نڪتا. هي انهن غلطين جو ئي اثر آهي، جيڪي پاڪستان ٺهڻ مهل ڪيون ويون. هاڻ سائين قومي اسيمبلي ۾ سنڌي ۾ حلف کڻڻ هڪ وڏي خبر بڻجي ٿي وڃي. رڳو هڪڙو سال سنڌ اسيمبليءَ ۾ بجٽ سنڌي ۾ پيش ڪئي وئي ته ڪيڏو نه هل هنگامو ٿيو.
جيستائين ان حققت کي تسليم نه ڪبو ته هي پاڪستان چئن صوبن تي ٻڌل آهي. اتان جون ٻوليون ايتريون ئي اهم آهن جيتري قومي زبان، اوستائين امن ۽ ڀائيچاري جي فضا قائم ٿي نه سگهندي. هئڻ ته ائين کپي ته هر صوبي جي ٻولي کي اتان جي سرڪاري زبان تسليم ڪيو وڃي. قومي ٻولي سان گڏ صوبائي ٻولين کي به اها اهميت ڏني وڃي جيڪا انهن جي آهي.

آچر 24 آڪٽوبر 1993ع