پير ميان ڪرم علي شاھہ مرحوم
زود رنج ۽ تيز طبع سببان جيتريءَ ترقيءَ جو لائق هو، اوتري ترقي حاصل ڪري نہ سگهيو - ورنہ ڪجهہ زمانو تہ شھر اندر ڏاڍي هلندي هيس. پنھنجي جذبات اڳيان بلڪل مجبور هو ۽ انھن جو اظھار ڏاڍي ِتکي نموني ۾ ڪندو هو. ان زماني جي سياست ۾ ڪاميابيءَ لاءِ پھريون شرط اهو هوندو هو، تہ ماڻھو پنھنجي زبان تي قبضو رکي، جيڪي ڪجهہ دل ۾ هجيس، تنھن جو پتو پنھنجي چھري جي ذريعي بہ لڳڻ نہ ڏئي، نہ پڪي دوستي ڪري ۽ نہ مستقل دشمني - جا هوا لڳي تنھن کي منھن ڏيندو رهي. سائين ڪرم علي شاھہ مرحوم انھن خراب اصولن تي عمل ڪرڻ کان عاجز هو – ”سڌي ڳالھہ سوٽي جي، ٻيڙي ٻڏي کوٽي جي.“
مرحوم ميان عبدﷲ صاحب شينھن واري سان پھريان دوستي هئس. پوءِ ڪنھن ڳالھہ تان ناراض ٿي پيس. صبح کان شام تائين، ميان عبدﷲ متعلق پنھنجي ناراضگيءَ جو اظھار ڪندو رهيو. جنھن ڪري ميان صاحب مرحوم جو هلڻ - چلڻ دشوار ڪري ڇڏيائين. سائين ڪرم علي شاھہ کي رستي سان ايندو ڏسندو، تہ هڪدم رستو ڇڏي پاسي ٿي ويندو.
ميان نعمت ﷲ قريشي پراڻي سکر جو هڪ با اصول ۽ سخت آزاد خيال قومي ورڪر هو. خلافت خواھہ مسلم ليگ تحريڪن ۾ وڏي انهماڪ ۽ مستقل مزاجيءَ سان ڪم ڪندو رهيو. ويھہ سال اڳ ”الوحيد“ اخبار جو خاطو هوندو هو. ان زماني ۾ ڪو مضمون لکيو هئائين، جنھن ۾ سائين ڪرم علي شاھہ تي نڪتچيني ٿيل هئي. بس پوءِ ڪٿي ٿي سندس جان ڇٽي؟ ”نعمت ﷲ“ مان ڦري ٿيو ”...ﷲ“ ۽ قريشي مان ”...“ جيستائين مرحوم سائين ڪرم علي شاھہ زنده رهيو، تيستائين ميان نعمت ﷲ جي انھن لقبن مان جند ڪا نہ ڇٽي.
سکر جون ٻہ ڪچھريون مشھور هونديون هيون: ميان پير بخش مرحوم جي، بندر تي، ۽ سائين ڪرم علي شاھہ جي مناري جي ڀر ۾. شام جو ڇڻڪار ٿيندا، ڪرسيون پئجي وينديون، ۽ پاڻ اچي وچ ۾ ويھندا. هر هڪ صاحب جا پوئلڳ اچي موجود ٿيندا. اوڀاريون لھواريون خبرون ڪندا. ڏينھن اندر حاصل ڪيل ڪاميابين ۽ مخالفين جي ناڪامين جا ذڪر ٿيندا. مغرب جي نماز تائين اهو سلسلو هلندو رهندو. انھن ڏينھن ۾ شربت پيارڻ يا سوڍا لمليٽ سان تواضع ڪرڻ وارو رستو اڃا ڪو نہ رائج ٿيو هو، تنھنڪري شريڪ مجلس، پاڻي هميشہ گهران ئي ِپي ايندا هئا.
ميونسپل اليڪشن جو ناد وڳو ۽ سائين ڪرم علي شاھہ مرحوم ميدان ۾ نڪتو. گوڏن تائين سنھيءَ سلڪ جو موڪرو ڪوٽ، مٿي تي بوسڪيءَ جي ڪشادي پڳ، هيٺ سلوار، پيرن ۾ ڪارو، سنھيءَ ٻوٿيءَ وارو بوٽ، ۽ هٿ ۾ لڪڙ. ٽانگو جوٽجي ويندو، گهٽي گهٽي گهمندو، گهر گهر ويندو. جنھن ووٽر ڪشاده پيشانيءَ سان ووٽ جو واعدو ڏنس، تنھن کي دعائون ڪندو. ”بابا سلامت هجين، سچو مومن آهين!“ جنھن جي نيت ۾ خلل نظر آيس، ان کي ٿڏي تي ”يزيد“ يا ”مروان“ جي لقب سان سرفراز ڪندو. پڇاڙيءَ ۾ ان باھہ کان بچڻ خاطر عام ماڻھن هيءُ طريقو اختيار ڪيو تہ منھن تي تہ ڏيندا هئس ووٽ جو واعدو ۽ پرپٺ وڃي ووٽ ڪندا هئا پنھنجي دلي منشا مطابق. ان ڪري ڪنھن عرصي لاءِ سندس بيھاريل اميدوار ناڪامياب ٿيڻ لڳا، ۽ پاڻ ڪڏهن ميونسپل اندر صدارت جو عھدو حاصل ڪري نہ سگهيو.
اصلي حقيقت هيءَ هئي تہ شاھہ صاحب مرحوم، اڳئين جڳَ جو بزرگ هو. قومي تحريڪن جي رائج ٿيڻ بعد عوام ۾ سجاڳي جا آئي هئي، تنھن جو اندازو ڪري ڪو نہ سگهيو هو. ڪو زمانو هو، جڏهن ماڻھو سيد ۽ پير فقير جي مراد پوري رکندا هئا. سندس خاندان تہ خاص طرح سان جيلاني هو، جنھن جو وڏو شان هو، ۽ آهي. سندس وڏا يا پاڻ جيڪو بہ حڪم ڪندا هئا، تنھن جي پئي پيروي ٿيندي هئي. پر بعد ۾ سياسي حالتن ۾ تڪڙي ڦيري اچڻ سبب ماڻھن جي ذهنن ۽ مرادن ۾ بہ ڦيرو اچي ويو هو. اهو راز هو بزرگ محسوس ڪري نہ سگهيو.
ذاتي طرح ڏاڍو دلچسپ ۽ وضعدار انسان هوندو هو.