حضرت مولانا عبدالغفور همايوني رحمة ﷲ عليہ
سندن ”خدمت خلق“ جو طريقو ٻيو هو - شرع شريف جي خدمت، درس تدريس، فقہ جي تشريح، ۽ پيري مريدي. پنھنجي زماني اندر وڏو فقيہ تسليم ڪيو ويندو هو، ۽ سندس ڪتاب ”فتاوا همايوني“ کي اڄ تائين مستند سمجهيو پيو وڃي. مولانا محمد صادق راڻيپوريءَ مون کي ٻڌايو تہ پاڻ تبرڪاً مولانا همايونيءَ کان هڪ سبق ورتو هئائون. سندس مشاهدي موجب، مولانا ”اهل ﷲ“ هو.
منھنجن اوائلي ڏينھن ۾ پاڻ حيات هو، پر آءٌ سندن خدمت ۾ ڪڏهن بہ حاضر ٿي نہ سگهيس. البت سندن شعر، خاص طرح ڪافين جو ڏاڍو شھرو هوندو هو. هيٺين ڪافين جي تہ ڌُم لڳي پئي هوندي هئي، جهنگ جر ۾، ننڍي وڏي جي وات تي هونديون هيون -
تنھنجي زلف جي بند ڪمند وڌا،
زندان هزارين، مان نہ رڳو.
تنھنجي جلوي جمال جي عشوہ گري،
ٿيا ملڪ مطيع وسيع وري،
ڇا جن و ملائڪ حور پري،
دربان هزارين، مان نہ رڳو.
ڪيئي گهائل تنھنجي گهُور سندا،
مخمور غفور سرور سندا،
تنھنجي نُور حضور ظهور سندا،
نگران هزارين، مان نہ رڳو.
ڪئين ابرو تيغ شھيد ڪيا،
ڪئين ناز مزيد مريد ڪيا،
ريءَ ناڻي ديد خريد ڪيا،
سلطان هزارين، مان نہ رڳو.
اي ماه لقا، محبوب مٺا،
تنھنجي ناز ادا تان جان فدا،
ٿيا دامنگير امير و گدا،
حيران هزارين، مان نہ رڳو.
اي دلبر پيارا، نورِ نظر،
مسرور عالم ”مفتون“ سَيَر،
ٿيا تارا، توتان، شمس و قمر،
قربان هزارين مان نہ رڳو.
سندن ٻي ڪافي جا عوام ۾ سخت مقبول هوندي هئي، سا هئي:
هو ٿا چُوڻ جڳن، منھنجا نيڻ سِڪن!
سندن تخلص هوندا هئا ”مفتون“ ۽ ”غفور“. سندن ڪلام ديوان جي صورت ۾ شايع ٿيل آهي. ڪتاب جو نالو آهي ”ديوان مفتون“.
ولادت 1845ع/1261 ھہ جي هونِ، ۽ انتقال 1918ع/1336ھہ.
اولاد ڪونہ هون، انھيءَ ئي ڏک ۾ مٿين ڄاڻايل پوئين ڪافي چئي هئائون. تصوير مطابق، سندن چھرو گول، سُونھاري مبارڪ چاپوين ۽ سفيد، مٿي تي ٻروچڪي نموني جي وڏي سفيد دستار هوندي هئي.